خداوندِ منزّه و بزرگ فرموده است: (آیا میپندارند که آنچه از مال و فرزندان به آنان میدهیم، برای آنها در [رساندن] نیکیها شتاب میکنیم؟ [نه؛] بلکه نمیفهمند). پس خدای سبحان، آن گروه از بندگانش را که خود را نزد خویش بزرگ میشمارند، به سبب آن دسته از دوستانش که در چشم آن گروهْ ضعیف به شمار میروند، آزمایش میکند.
جالب این که امام علیعلیه السلام، آن تصوّر باطل را نتیجه جهل و نادانی میداند. از این رو، شناخت و معرفت میتواند تصوّر باطل را از بین ببرد و تصوّر درست را جایگزین آن سازد.
از آنچه گفتیم روشن میشود که بلاها و سختیها از هر نوع آن، نه تنها بیمعنا و بیفایده نیستند، بلکه ضرورت حیات انسانی اند. انسان، بدون سختیها و کش و قوسهای زندگی، «هیچ» است. با این حال، آیا میتوان سختیها را بد و غیرمفید دانست؟ بدون بلاها و امتحانها، انسان، همانند نهال بارور نشده و بذر جوانه نزدهای میمانَد که پس از چندی نابود میشود. سختیها بیمعنا نیستند. پس نباید از آنها دلگیر شد؛ بلکه باید آنها را گرامی داشت. از این رو، نباید از گرفتاریها ناراحت و ناراضی بود.۱
دو. تقویت ارتباط با خدا
ارتباط با خدا، از نیازهای انسان و یکی از عوامل مهم نشاط و شادابی است؛ امّا این ارتباط، معمولاً به صورت عادی اتّفاق نمیافتد. از این رو، خداوند متعال با پیش آوردن مشکلات و گرفتاریها، زمینه بازگشت به خدا و ارتباط با او را به وجود میآورد.۲ پیشتر نیز گذشت که انسان وقتی گرفتار میشود، رو به خدا میآورد.۳ از این رو، پیامبر خداصلی الله علیه و آله میفرماید:
۰.إذا رَأَیتُمُ الرَّجُلَ ألَمَّ اللّهُ بِهِ الفَقرَ وَالمَرَضَ؛ فَإِنَّ اللّهَ تَعالی یریدُ أن یصافِیهُ.۴
۰.هر گاه کسی را دیدید که خدا فقر و بیماری را بر وی وارد فرموده، [بدانید که] هر آینه، خدای تعالی میخواهد با وی صفا ورزد.
از این رو، نباید ورود بلا، ناخرسندی ایجاد کند و نعمت، مایه خرسندی شود.
1.. امام علی علیه السلام در این باره میفرماید: لا تَفرَح بِالغَناءِ وَالرَّخاءِ، ولا تَغتَمَّ بِالفَقرِ وَالبَلاءِ؛ فَإِنَّ الذَّهَبَ یجَرَّبُ بِالنّارِ، وَالمُؤمِنَ یجَرَّبُ بِالبَلاءِ (غرر الحکم، ح۱۰۳۹۴).
2.. قرآن کریم در این باره میفرماید: (وَ مَآ أَرْسَلْنَا فِی قَرْیةٍ مِّن نَّبِی إِلّا أَخَذْنَآ أَهْلَهَا بِالْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمْ یضَّرَّعُونَ) (سورۀ اعراف، آیۀ ۹۴ ـ ۹۵).
3.. ر.ک: فصل ششم، الگوهای واکنش منفی.
4.. الفردوس، ج۱، ص۲۶۱، ح۱۰۱۵.
