181
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

فصل ششم

رضایت از تقدیر الهی

پیش‏تر گذشت که پایه نظری رضامندی، خیر بودن زندگی است. از این رو، رضایت از تقدیر، مبتنی بر خیر بودن آنهاست. در فصل پنجم، اشاره شد که تقدیر خداوند متعال بر خیر استوار است و خیر بودن، رضایت می‏آورد؛ امّا این که خیر آن در چیست، مورد بحث قرار نگرفت که در این جا به آن خواهیم پرداخت.

۱. وجه خیر بودن تقدیر الهی

گفتیم که به عنوان یک واقعیت، قضای الهی، همیشه بر خیر استوار است. امّا پرسشی که مطرح است این که وجه خیر بودن تقدیرهای الهی چیست؟ و چه نظریه‏ای می‏تواند خیر بودن قضا و قدر الهی را تبیین کند؟ در متون دینی، موارد فراوانی در این باره آمده است که همه آنها یک پایه اساسی دارند. نخست به بیان آنها می‏پردازیم و سپس پایه نظری همه آنها را بیان خواهیم کرد.

الف ـ خیر بودن بلا

یکی از عوامل افزایش فشار روانی، احساس بی‏معنا بودن حوادث است. اگر حادثه‏های ناخوشایند زندگی، بی‏معنا و بی‏حاصلْ ارزیابی شوند‏، قابل تحمّل نخواهند بود. کسانی که در سختی‏ها و بلاها بی‏تاب می‏شوند‏، نه تنها موقعیت ناخوشایند را بی‏معنا می‏دانند، بلکه از آن، ارزیابی منفی‏ای نیز دارند‏. معمولاً چنین افرادی‏، سختی‏های زندگی را ناعادلانه‏، بی‏دلیل‏، رنج بی‏حاصل‏، مزاحم و بخصوص اهانت‏آمیز‏ ارزیابی می‏کنند. بدیهی است با چنین تصوّری، فشار روانی، افزایش می‏یابد و درجه صبر و رضامندی، کاهش پیدا می‏کند.


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
180

حیات وی نیز ویژگیِ خاص خود را دارد و از سه لایه دنیوی، اُخروی و حیات طیّبه تشکیل شده که آخرین آن، متعالی‏ترین مرحله حیات است. از سوی دیگر، موجودی است ارزشمند که با هدفی متعالی آفریده شده است. این هدف، رسیدن به همان عالی‏ترین مرحله حیات انسانی است. ثانیاً این موجود، نه به طور مطلق مجبور است و نه آزاد؛ بلکه در دایره تقدیر خداوند متعال، آزاد است. لذا با توجّه به آنچه در مبانیِ خداشناختی گذشت، او در انتخاب سعادت یا شقاوتْ آزاد است و اختیار دارد. از این رو، همه چیز به انتخاب و تلاش او بستگی دارد و وی مسئول شادکامی یا ناشادکامی خود است.

ثالثاً انسان، دارای نظام رضامندیِ خاصّی است که بر اساس آن، هر چه را که خیر ارزیابی کند، نسبت به آن رضایت پیدا می‏کند و هر چه را شر ارزیابی نماید، نسبت به آن، نارضایتی پیدا خواهد کرد. البته این کار، خود مبتنی بر نظام شناختی و ارزیابی خاصّی است که بر اساس آن، پدیده‏ها را مورد شناسایی قرار می‏دهد و سپس در باره آنها داوری می‏کند و این شناخت و داوری، مبنای احساس و رفتار او می‏گردد. رابعاً نظام نشاط انسان نیز با توجّه به ماهیت او و هدفش تنظیم می‏شود. نشاط، حاصل لذّت بُعد مادی و معنوی انسان است که البته باید فراگیر، متوازن و بدون پیامد منفی باشد تا لذّت‏های حال، شادکامی پایدار را از بین نبَرند.

در بُعد جهان‏شناسی نیز مهم‏ترین مبانی، آن است که دنیا سرایی است که اصالت ندارد و مقدّمه‏ای برای حیات جاویدان انسان است. از این رو، فرصتی برای تکامل و رشد انسان است و برای رسیدن به این مهم، با رنج و شادی، و باید و نباید، آمیخته است تا به کمال واقعی دست یابد و حیات جاویدان خویش را تضمین نماید.

سرانجام در بُعد دین‏شناسی نیز مهم‏ترین مبانی، آن است که اوّلاً تنها منبع قانون‏گذاری، خداوند متعال است. به همین جهت، تنها منبع مورد اطاعت نیز همو خواهد بود. ثانیاً قوانین الهی، در اصل، راه تأمین شادکامی‏اند. لذا همه آنها بر اساس خیر و مصلحت انسان تنظیم شده‏اند و عمل به آنها تضمین کننده شادکامی، و سرپیچی از آنها موجب شقاوت و ناشادکامی فرد می‏گردد.

این موارد، مهم‏ترین مبانیِ شادکامی‏اند که پایه الگوی زندگی موحّدانه را تشکیل می‏دهند.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64258
صفحه از 839
پرینت  ارسال به