179
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

همچنین شادکامی، پایه نظریِ بنیادینی دارد و آن توحید است. این پایه نظری، خود چند جزء دارد:

یکی، مبانی الهیاتیِ نظریه توحید است که به صفات خود خداوند متعال می‏پردازد؛

دیگری، مبانی جهان‏شناختیِ نظریه است که به ابعادی از جهان (به عنوان محیط زندگی) می‏پردازد که مربوط به شادکامی بوده و خداوند، آنها را تنظیم کرده است؛

سومی، مبانیِ انسان‏شناختی این نظریه است که به ابعادی از انسان می‏پردازد که مربوط به شادکامی است و خودِ خداوند، آنها را تنظیم کرده است؛

و چهارمی، مبانیِ دین‏شناختی نظریه توحید است که به ابعادی از دین می‏پردازد که مربوط به شادکامی است و آنها را نیز خداوند تنظیم کرده است.

البته این مبانی، همگی در عرض هم قرار ندارند. هر چند مبانی، در رأس عوامل قرار دارند، امّا مبانی چهارگانه، خود در عرض هم نیستند و ارزش یکسان و جایگاه برابر ندارند. از این رو، مبانیِ خداشناختی در رأس قرار دارد و سپس از دل آن، مبانیِ انسان‏شناختی، جهان‏شناختی و دین‏شناختی خارج می‏شود و این بدان جهت است که همه امور عالم، از خدا و به دست خداوند است.

در بُعد خداشناسی ـ‏ که مبنایی بنیادین است ـ‏، مهم‏ترین مبانی آن است که اوّلاً «آفریدگارِ» همه هستی ـ‏ از جمله انسان و جهان ـ‏ است. لذا به تمام ابعاد وجودیِ آنها اشراف کامل دارد. ثانیاً «پروردگارِ» همه هستی است. لذا اختیاردار همه چیز است. از این رو، تقدیر و تدبیر همه چیز از جمله انسان، جهان و حتّی شادکامی، به دست او صورت می‏پذیرد. ثالثاً «دانا» است و هر آنچه انجام می‏دهد و حکم می‏کند، بر اساس حکمت و مصلحت است. رابعاً «عادل» است و هرگز به کسی ظلم نمی‏کند. لذا همه تقدیرهای او عادلانه‏اند. خامساً «رحمتگر و مهربان» است و نسبت به بندگانش، لطف و عنایت دارد. لذا بیش از استحقاق، به بندگان می‏بخشد و جز به نیکی با آنان رفتار نمی‏کند. همه اینها نشان می‏دهد که او تنها منبع شایسته برای تقدیر بهترین‏ها برای بشر است. این، تبیین‏کننده نقش یگانه و بی‏بدیل «خداشناسی و توحیدباوری» در شادکامی است.

در بُعد انسان‏شناختی نیز مهم‏ترین مبانی آن است که اوّلاً انسان، موجودی است که از دو بُعد مادی و معنوی تشکیل شده و هر کدام، اقتضائات خود را دارند. به همین جهت،


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
178

که می‏تواند شادکامیِ اصیل را تحقّق بخشد. هر قانونی جز این، بی‏تردید ناکام خواهد بود. قوانین الهی، هدفی جز تأمین سعادت و شادکامیِ اصیل انسان را ندارند.

هدف اساسی تشریع، حیات و زنده ساختن انسان است. قوانین الهی، در اصل، راه تأمین شادکامی اند. لذا همه آنها بر اساس خیر و مصلحت انسان تنظیم شده‏اند و عمل به آنها تضمین کننده شادکامی، و سرپیچی از آنها موجب شقاوت و ناشادکامی فرد می‏گردد.

در متون دینی، از دین به عنوان شریعتی «آسان» یاد شده است و مبنای سختگیری، نفی شده است.

اگر قانون الهی، تنها نقشه راه شادکامی و یگانه برنامه سعادت است، لازمه تحقّق شادکامی، پیروی از این برنامه است. این جاست که توحید در فرمان‏برداری، با توحید در حکم، پیوند می‏خورد. باور به توحید در حکم، بدون توحید در اطاعت، به شادکامی نمی‏انجامد. لذا باید از برنامه شادکامی خداوند متعال پیروی نمود.

خلاصه فصل

سعادت و شادکامی انسان، یک «حقیقت موجود» است که هر چند جِرم مادی و قابل رؤیت ندارد، امّا دارای ماهیتی است که آفریده شده و وجود دارد. از این رو، همانند دیگر آفریده‏ها، حقیقتی است که قوانین خاص خود را دارد. همچنین برخی امور هستی، مانند: ماهیت انسان، دنیا و آخرت و اموری از این دست که با شادکامی ارتباط پیدا می‏کنند، قوانین خاص خود را دارند. نکته دیگر این که بر اساس واقعیت‏های حاکم بر ماهیت شادکامی، اموری را باید انجام داد تا شادکامی تحقّق یابد و اموری را باید ترک کرد تا شادکامی آسیب نبیند. اینها در حقیقت، نقشه راه شادکامی را ترسیم می‏کنند و کسی که بخواهد به آن هدف دست یابد، باید از این مسیر حرکت کند. بنا بر این، شادکامی، همانند هر رویداد دیگری، ماهیتی دارد (بُعد تکوین) که برای تحقّق آن باید مسائلی را رعایت نمود (بُعد تشریع).

بر اساس آنچه از متون دینی به دست می‏آید، ساز و کار تأثیر خیر بر شادکامی از طریق ایجاد حس رضامندی و ساز و کار تأثیر سرور از طریق ایجاد (فراغت، جمع انرژی، بسط نفس و برانگیختن) نشاط است.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64260
صفحه از 839
پرینت  ارسال به