پنهانتر از آن را میداند»۱ آمده که بر دانش مطلق و ژرف، دلالت دارد.
صفت دیگر در این باره بصیر «(بینا)» است. «بصیر»، بر وزن فعیل، به معنای فاعل، برگرفته از مادّه «بصر» است که دو اصل معنایی دارد: یکی، آگاهی به یک چیز و دیگری، خشونت (درشتی). بصیر، برگرفته از اصل نخست به معنای عالم (آگاه) است.۲
صفت دیگر خداوند در این باره، «حکیم» است. صفت «حکیم»، از مادّه «حکم» گرفته شده و کتابهای لغت، دو معنای اصلی برای آن یاد کردهاند: باز داشتن و استواری. به استناد این دو معنای اصلی، حکیم در دو معنا به کار میرود که عبارتاند از: «دانا و صاحب حکمت (فرزانه)» و «استوارکننده کارها (محکمکار)». حکیم در معنای اوّل، بر صفتی ذاتی دلالت دارد و در معنای دوم، بر صفتی فعلی. گفتنی است که این دو معنا با یکدیگر مرتبطاند؛ زیرا کارِ استوار، تنها از صاحبِ علم و حکمت صادر میشود.
جالب این که در قرآن کریم، صفت «حکیم» در کنار صفت «عزیز» ٤٧ بار،۳ در کنار صفتِ «علیم» ٣٦ بار،۴ با صفت «قوی»، هفت بار۵ و با صفت «ذو انتقام»، چهار بار به کار رفته۶ که نشان دهنده ارتباط میان قدرت با دانش در وجود خداوند متعال است.۷ این صفت نشان میدهد که هر کاری که خداوند انجامداده، حکیمانه بوده و از منبعی حکیم و فرزانه صادر شده است.
بنا بر آنچه گذشت، یکی از ویژگیهای خداوند متعال، دانایی و آگاهی است. او بر همه
1.. امام رضا علیه السلام: لَم یکن قِوامُ الخَلقِ وصَلاحُهُم إلّا بِالإقرارِ مِنهُم بِعَلیمٍ خَبیرٍ، یعلَمُ السِّرَّ وأَخفى، آمِرٌ بِالصَّلاحِ، ناهٍ عَنِ الفَسادِ (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۲، ص۱۰۰، ح۱؛ علل الشرائع، ص۲۵۲، ح۹).
2.. معجم مقاییس اللغة، ج۱، ص۲۵۳. نیز، ر.ک: الصحاح، ج۲، ص۵۹۱؛ المصباح المنیر، ص۵۰.
3.. برای نمونه، ر.ک: سورۀ بقره، آیۀ ۱۲۹، ۲۰۹، ۲۲۰ و ۲۲۸؛ سورۀ آل عمران، آیۀ ۶، ۱۸ و ۶۲؛ سورۀ غافر، آیۀ ۸؛ سورۀ جاثیه، آیۀ ۲.
4.. سورۀ انعام، آیۀ ۹۶؛ سورۀ نمل، آیۀ ۷۸؛ سورۀ یس، آیۀ ۳۸؛ سورۀ غافر، آیۀ ۲؛ سورۀ فصّلت، آیۀ ۱۲؛ سورۀ زخرف، آیۀ ۹.
5.. سورۀ هود، آیۀ ۶۶؛ سورۀ حجّ، آیۀ ۴۰ و ۷۴؛ سورۀ حدید، آیۀ ۲۵؛ سورۀ مجادله، آیۀ ۲۱؛ سورۀ احزاب، آیۀ ۲۵؛ سورۀ شورا، آیۀ ۱۹.
6.. دانشنامۀ عقاید اسلامی، ج۵، ص۴۸۱.
7.. همان، ج۶، ص۹۳ به بعد.
