در جهان اتفاق افتد، در چارچوب قوانین او و با خواست و اراده او صورت خواهد گرفت و شادکامی از این اصل، مستثنا نیست.
سه. تدبیر کننده (مدبّر)
از دیگر شاخههای توحید افعالی، توحید در تدبیر است. بر همین اساس، یکی از صفات الهی نیز «مدبّر» است. صفت «مُدبّر (تدبیرکننده)»، اسم فاعل از «دَبَّرَ، یدَبِّر» است. ریشه «دُبُر»، به معنای انتهای چیزی و پشت آن است، در مقابلِ جلوی آن. تدبیر هم، یعنی این که انسان، کارش را ساماندهی و مدیریت کند، به این صورت که به فرجام و انتهای آن کار، یعنی آثاری که پشت سرِ آن کار رخ میدهد، توجّه کند.۱
تدبیر، در قرآن کریم به صورت فعلی «یدبّر الأمر؛ کار را تدبیر میکند»، چهار بار به خدا نسبت داده شده است؛۲ امّا صفت «مُدبّر»، در قرآن نیامده است.
در قرآن و احادیث، تدبیر آسمانها و زمین و دنیا و آخرت، و به طور کلّی، همه چیز، با خداست. این مطلب، بیانگر آن است که خداوند، مصلحت و عاقبتِ همه چیز را در آفرینش و اداره آنها رعایت کرده است.۳
در متون دینی تصریح شده است که تدبیر امور، به دست خداوند متعال است۴ که شامل تدبیر در آفرینش۵ و تدبیر امور دنیا و آخرت۶ میشود. بیتردید، یکی از این امور، شادکامی
1.. معجم مقاییس اللغة، ج۲، ص۳۲۴. نیز، ر.ک: المصباح المنیر، ص۱۸۹.
2.. سورۀ یونس، آیۀ ۳ و ۳۱؛ سورۀ رعد، آیۀ ۲؛ سورۀ سجده، آیۀ۵.
3.. دانشنامۀ عقاید اسلامی، ج۷، ص۱۵۵.
4.. (یدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ) (سورۀ سجده، آیۀ۵).
(إِنَّ رَبَّکمُ اللّه الَّذِى خَلَقَ السَّمَوَ تِ وَ الْأَرْضَ فِى سِتَّة أَیامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ یدَبِّرُ الْأَمْرَ مَا مِن شَفِیعٍ إلّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ ذَ لِکمُ اللّه رَبُّکمْ فَاعْبُدُوهُ أَفَلاَ تَذَکرُونَ) (سورۀ یونس، آیۀ ۳). نیز، ر.ک: سورۀ رعد، آیۀ ۲؛ سورۀ یونس، آیۀ ۳۲.
5.. امام رضا علیه السلام: إِنَّهُ مُدَبِّرٌ لِکلِّ ما بَرَأَ (الکافی، ج۱، ص۱۲۲، ح۲؛ التوحید، ص۱۸۹، ح۲؛ عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۱۴۹، ح۵۰).
امام صادق علیه السلام: الحَمدُ للهِ بارِئِ خَلقِ المَخلوقینَ بِعِلمِهِ، ومُصَوِّرِ أَجسادِ العِبادِ بِقُدرَتِهِ، ومُخالِفِ صُوَرِ مَن خَلَقَ مِن خَلقِهِ، ونافِخِ الأَرواحِ فی خَلقِهِ بِعِلمِهِ، ومُعَلِّمِ مَن خَلَقَ مِن عِبادِهِ اسمَهُ، ومُدَبِّرِ خَلقِ السَّماواتِ وَالأَرضِ بِعَظَمَتِهِ، الَّذی وَسِعَ کلَّ شَیءٍ خَلقُ کرسِیهِ، وعَلا بِعَظَمَتِهِ فَوقَ الأَعلَینَ (الإقبال، ج۲، ص۱۲۳).
6.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: یا دَیانَ العِبادِ، ومُدَبِّرَ أُمورِهِم بِتَقدیرِ أَرزاقِهِم (البلد الأمین، ص۵۰۹؛ الفقه المنسوب إلی ←→ الإمام الرضا علیه السلام، ص۱۵۴؛ بحار الأنوار، ج۹۵، ص۳۱۴، ح۱).
امام علی علیه السلام: الحَمدُ للهِ الوَلِی الحَمیدِ، الحَکیمِ المَجیدِ، الفَعّالِ لِما یریدُ، عَلاّمِ الغُیوبِ، وخالِقِ الخَلقِ، ومُنزِلِ القَطرِ، مُدَبِّرِ أَمرِ الدُّنیا وَالآخِرَة (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص۴۲۷، ح۱۲۶۳؛ مصباح المتهجّد، ص۳۸۰، ح۵۰۸).
