دادن امور زندگی (عون)؛ دیگری، جمع کردن نیروی قلب که ضدّ اضطراب و پراکندگی است (استجمام)؛ و سومی، زدودن خستگی روانی، برطرف کردن اشتغالهای ذهنی و ایجاد آسودگی است (تفریغ/توزیع).
امام کاظم علیه السلام نیز از لذّتهای حلال به عنوان عامل قدرتمندیِ انسان و کمک گرفتن برای امور دین و دنیا یاد کرده است (قدرت و استعانت).۱ در برخی دیگر از روایات، از لذّتها با عنوان «نُشرة» یاد شده است.۲ نُشْرة از ریشه «نشر» گرفته شده و به معنای انبساط و باز شدن، و ضدّ انقباض و گرفتگی است. همین معنا در برخی دیگر از روایات با تعبیر «بسط نفس» آمده است (بسط).۳
از مجموع این متون به دست میآید که لذّت و سرور، چند کارکرد دارد:
الف ـ فراغت روانی (تفریغ/توزیع)
انسان به خاطر کار و تلاش برای زندگی، دچار خستگی جسمی و روانی میشود و ذهن او
1.. اجتَهِدُوا فی أن یَکونَ زَمانُکُم أربَعَ ساعات: ساعَةً لِمُناجاةِ اللّهِ، وساعَةً لِأمرِ المَعاشِ، وساعَةً لِمُعاشَرَةِ الإخوانِ والثِّقاتِ الَّذینَ یُعَرَّفونَکُم عُیوبَکُم ویُخلِصونَ لَکُم فی الباطِنِ، وساعَةً تَخلونَ فیها لِلَذّاتِکُم فی غَیرِ مُحَرَّمٍ، و بِهذِهِ السّاعَةِ تَقدِرونَ عَلی الثلاثِ ساعاتٍ... اِجعَلوا لِأَنفُسِکم حَظّا مِنَ الدُّنیا بِإِعطائِها ما تَشتَهی مِنَ الحَلالِ وما لا یثلِمُ المُروءَةَ وما لا سَرَفَ فیهِ، وَاستَعینوا بِذلِک عَلی اُمورِ الدّینِ، فَإِنَّهُ رُوِی: لَیسَ مِنّا مَن تَرَک دُنیاهُ لِدینِهِ، أو تَرَک دینَهُ لِدُنیاهُ (تحف العقول، ص۴۱۰؛ فقه الرضا، ص۳۳۷؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۳۲۱، ح۱۸).
2.. امام صادق علیه السلام: النُشرَةُ فی عَشَرَةِ أشیاءَ: المَشی، وَالرُّکوبِ، وَالاِرتِماسِ فِی الماءِ، وَالنَّظَرِ إلَی الخُضرَةِ، وَالأَکلِ وَالشُّربِ، وَالنَّظَرِ إلَی المَرأَةِ الحَسناءِ، وَالجِماعِ، وَالسِّواک، ومُحادَثَةِ الرِّجالِ (الخصال، ص۴٤۳، ح۳۷؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۳۲۲، ح۲).
3.. امام علی علیه السلام: السُّرورُ یَبسُطُ النَّفسَ ویُثیرُ النَّشاطَ. الغَمُّ یَقبِضُ النَّفسَ ویَطوِی الاِنبِساطَ (غرر الحکم، ح۲۰۲۳ و ح۲۰۲۴).
