115
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

گشودن سِحر و جادوست.۱ همه این موارد، نشان از تحرّک و پویایی، و رخت بستن عوامل سستی و ناشادابی است.

از آنچه گذشت به دست می‏آید که نشاط ترکیبی است از:

یک. انبساط؛ یعنی باز بودن و گشایش روان که ضدّ انقباض و تنگنای روانی است. فرد بانشاط، روح و روان خود را رها و باز و گسترده می‏بیند و احساس فشار و خفگی و در تنگنا بودن ندارد.

دو. اهتزاز؛ یعنی حرکت و جنب و جوش. فرد بانشاط، احساس سبکبالی می‏کند و همیشه در حال تحرّک و جنب و جوش است.

سه. حسّ خوب؛ فرد بانشاط، حسّ خوب و خوشایندی دارد که در آن، شور و شعف فراوان وجود دارد.

بنا بر این، نشاط، به حالتی از برانگیختگی، هیجان، سبک‏بالی، بسط نفس، گشودگی و سرزندگی روحی و روانی گفته می‏شود که در عمل، موجب تحرّک و پویایی انسان می‏گردد و ضدّ خمودگی، سنگینی، بی‏حالی، قبض نفس و کسالت روحی و روانی است که به رکود و ایستایی می‏انجامد.

کارکردهای سرور

در متون دینی، کاربردهایی برای لذّت و سرور بیان شده‏اند که می‏توانند به این پرسش پاسخ دهند. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله بیان می‏دارند که انسان باید بخشی از وقت خود را برای لذّت‏های حلال بگذارد و در تبیین آن، سه اثر برای آن ذکر می‏کنند:۲ یکی، کمک و یاوری برای انجام ​

1.. ویقال للآخذ بسرعة فی أی عمل کان، وللمریض إذا برأ وللمغشی علیه إذا افاق، وللمرسل فی أمر یسرع فیه عزیمته: کأنّما نشط من عقال، ونشط أی حلّ (همان‌جا).
خلیل: ویقال للمریض یسرع بروءه، وللمغشی علیه تسرع افاقته، وللمرسل فی امر یسرع فیه عزیمته: کانما انشط من عقال (العین).

2.. وعلى العاقل ما لم یکن مغلوبا على عقله أن یکون له ساعات: ساعة یناجی فیها ربه عزّ و جلّ وساعة یحاسب فیها نفسه، وساعة یتفکر فیما صنع اللّه تعالى وساعة یخلو فیها بحظ نفسه من الحلال، وإن هذه الساعة عون لتلک الساعات واستجمام للقلوب وتفریغ لها (معانی الأخبار، ص۳۳۴).
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ـ فی ذِکرِ ما فی صُحُفِ إبراهیمَ علیه السلام: وعَلَى العاقِلِ مالَم یکن مَغلوبا عَلى عَقلِهِ أن یکونَ لَهُ ←→ ساعاتٌ: ساعَة یناجی فیها رَبَّهُ عزّ و جلّ وساعَة یحاسِبُ نَفسَهُ، وساعَة یتَفَکرُ فیما صَنَعَ اللّهُ عزّ و جلّ إلَیهِ، وساعَة یخلو فیها بَحَظِّ نَفسِهِ مِن الحَلالِ؛ فَإِنَّ هذِهِ السّاعَة عَونٌ لِتِلک السّاعاتِ وَاستِجمامٌ لِلقُلوبِ، وتَوزیعٌ لَها (الخصال، ص۵۲۵، ح۱۳؛ معانی الأخبار، ص۳۳۴؛ بحار الأنوار، ج۷۷، ص۷۳، ح۱).
امام صادق علیه السلام: إنَّ فی حِکمَة آلِ داوودَ:... ینبَغی لِلمُسلِمِ العاقِلِ أن یکونَ لَهُ ساعَة یفضی بِها إلى عَمَلِهِ فیما بَینَهُ وبَینَ اللّهِ عزّ و جلّ، وساعَة یلاقی إخوانَهُ الَّذینَ یفاوِضُهُم ویفُاوِضونَهُ فی أمرِ آخِرَتِهِ، وساعَة یخلّی بَینَ نَفسهِ ولَذّاتِها فی غَیرِ مُحرَّمٍ، فَإِنَّها عَونٌ عَلى تِلک السّاعَتَینِ (الکافی، ج۵، ص۸۷، ح۱).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
114

به معنای گره زدن خواهد بود؛۱ امّا گره «انشوطة» یعنی گرهی که به سادگی باز می‌شود، نه هر گرهی. راغب احتمال می‌دهد که آیه (وَ ٱلنَّاشِطَاتِ نَشْطًا۲ اشاره به فرشتگانی باشد که امور دنیا را به راحتی می‌چرخانند.۳

همچنین عبارت «انشط البعیر» برای باز کردن گره آن، و عبارت «انشط العقال» برای کشیدن گره و باز کردن آن، و عبارت «انشط الحبل» برای کشیدن و گشودن گره ریسمان به کار می‌رود.۴ خلیل، واژه انتشاط را نیز به معنای کشیدن تا گشوده شدن می‌داند.۵

ابن منظور در باره کاربرد واژه «انتشاط» معتقد است که وقتی کسی سر حال، به سوارکاری می‌پردازد و وقتی از سواری خسته می‌شود و از آن پیاده می‌گردد، و نیز به کسی که پس از سوارکاری طولانی، از مرکب خود پیاده می‌شود تا رفع خستگی کند، عبارت «رجل منتشط» به کار می‌رود.۶

همچنین در زبان عرب، ضرب المثلی با این عبارت به کار می‌رود: «کأنّما انشط من عقال؛ گویا از بند، رها شده است» که در مواردی همچون اقدام کردن فوری و بدون سستی به یک کار، خوب شدن بیماری، بازگشت فرد بیهوش به حالت اوّل و فرستاده‌ای که به سرعت عازم می‌شود، به کار می‌رود. در روایات نیز این اصطلاح به کار رفته که به معنای ​

1.. لذا ابن اثیر معتقد است که به کاربردن واژۀ نشط در «کأنّما نشط من عقال» صحیح نیست. صحیح آن «کأنّما انشط من عقال» است (النهایة، ج۵، ص۴۹).

2.. سورۀ‌ نازعات، آیۀ ۲.

3.. وقیل الملائکة التی تعقد الاُمور من قولهم نشطت العقدة، وتخصیص النشط وهو العقد الذی یسهل حله تنبیهاً علی سهولة الأمر علیهم (مفردات الفاظ القرآن).

4.. والانشوطة: عقدة [یسهل انحلالها] کعقدة السراویل... وانشطت البعیروانشطت العقال: اذا مددت انشوطته فانحلت ( العین، ج۶، ص۲۳۷). نشطت العقده: اذا عقدتها و انشطتها و انتشطتها: اذا حللتها (النهایة).
والانشوطة: عقدة یسهل انحلالها مثل عقدة التکة... وقیل الانشوطة عقدة تمد بأحد طرفیها فتنحل... وقد نشط الانشوطة ینشطها نشطاً ونشطها: عقدها وشدها وأنشطها: حلّها. ونشطت العقد اذا عقدته بانشوطة. وانشط البعیر: حلّ انشوطته. وانشط العقال: مدّ انشوطته فانحل. وانشطت الحبل: مد حتی ینحلّ... ( لسان العرب، ج۷، ص۴۱۳).

5.. وکذلک الانتشاط وهو مدک شیئاً الیک حتی ینحل ( العین).

6.. ورجل منتشط: إذا کانت له دابة یرکبها فإذا سئم الرکوب نزل عنها. ورجل منتشط من الانتشاط اذا نزل عن دابته من طول الرکوب... ( لسان العرب).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64649
صفحه از 839
پرینت  ارسال به