593
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

فصل چهاردهم

عوامل زمینه‏ساز رضامندی در تکلیف

از دیگر ابعاد زندگی، بُعد «تکلیف» است. گفتیم که عمل به بایدها و ترک نبایدها، پیش‏شرط تحقّق خیر در زندگی است. بایدها و نبایدها، برنامه‏ای از جانب خداوند برای تأمین سعادت و شادکامی‏اند. پیش‏تر در باره وجه خیر بودن بایدها و نبایدها سخن گفتیم. اکنون مهم این است که عوامل تحقّق‏بخش تکلیف کدام اند؟ همان‏گونه که پیش‏تر گفتیم، مبنای تکلیف، خیر و مصلحت انسان است. هر تکلیفی در درون خود خیری نهفته دارد؛ امّا اثربخشیِ خیر نهفته در تقدیرهای تشریعی، متوقّف بر رغبت به طاعت و کراهت از معصیت است. زمانی آثار طاعت کسب می‏شود که به آن عمل شود و وقتی ایمنی از زیان‏های معصیت حاصل می‏شود که ترک شود. لذا درست است که خیر، مبنای تکلیف است، با این حال، ثمربخشیِ آن، متوقّف بر عمل به تکلیف است. بنا بر این، باید به طاعت عمل کرد و از معصیت دوری جُست تا خیر آنها در زندگی انسان تحقّق یابد. برخورد منفی به دستورهای خداوند متعال، «معصیت» نامیده می‏شود. پیش‏تر گفتیم که معمولاً طاعت خداوند متعال در مراحل نخست تکامل، با ‏‏لذّت‏های انسان در تضاد قرار می‏گیرد. از این رو، اگر فرد نتواند در برابر ‏‏لذّت مقاومت کند، بدان سو کشیده می‏شود و طاعت خداوند را رها می‏کند. این حالت، معصیت یا نافرمانیِ خداوند متعال نامیده می‏شود و طبیعی است که پیامدهای ناگواری را برای فرد به دنبال خواهد داشت.

برخورد مثبت به دستورهای خداوند متعال، طاعت نامیده می‏شود. افرادی که می‏توانند بر ‏‏لذّت‏های خود چیره شوند، به فرمان خداوند متعال عمل می‏کنند و از این راه می‏توانند خیر نهفته در دستورهای خداوند متعال را ـ‏ که هدفی جز تعالی و تکامل انسان ندارد ـ‏ به دست آورند. بنا بر این، بهترین واکنش در بُعد تکلیف، فرمان‏برداری از خداوند متعال است.


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
592

چهارم. تصوّر از آینده: پایان‏پذیر دانستن مشکلات و انتظار فرج داشتن، موجب افزایش رضامندی می‏شود.

پنجم. ارزیابی از حال: اگر انسان در کنار مشکلات، نکات مثبت دیگری را که گاه فراوان و باارزش‏تر از محرومیت هستند، درک کند، بر وی سخت نخواهد گذشت.

ششم. نوع نگاه انسان به مصیبت: اگر انسان آن گونه که هست، بلایا را خوب و زیبا و مایه خیر بداند، سختی آن، چندان وی را نمی‏آزارد که بی‏تاب و ناراضی سازد.

هفتم. اندازه‏گذاری بلایا: وقتی انسان بلایا را بزرگ بشمارد، نمی‏تواند آنها را تحمّل کند؛ امّا اگر آنها را با روش‏هایی که وجود دارد، کوچک سازد، توان تحمّل آنها را خواهد یافت.

هشتم. تصوّر فرد از دیگران: اگر انسان دیگران را در خوشی و خود را تنها قربانی بلا بداند، توان تحمّل سختی نخواهد داشت؛ امّا اگر بداند که دیگران نیز همانند او، در گذشته، الان یا در زمان‏های دیگر دچار سختی شده یا می‏شوند، فشار روانی او کاهش می‏یابد.

نهم. تنظیم فشار روانی: اگر انسان فشار روانی گذشته، حال و آینده را بر زمان حال جمع کند، نمی‏تواند تحمّل کند و راضی باشد؛ امّا اگر رنج مصیبت‏ها را بر گذر زمان توزیع کند، توان تحمّل او افزایش می‌یابد و فشار روانی کاسته می‌شود.

دهم. توسّل در بلاها: اگر انسان منبع مطمئنی برای مددجویی بیابد و به آن توسّل کند، تقویت می‏شود و نجات می‏یابد.

یازدهم. احساس مسئولیت ما نسبت به دیگران: اگر ما به غم دیگران اهمیت دهیم و نسبت به آن احساس مسئولیت کنیم و برای بر طرف شدن آن اقدام نماییم، موجب احساس خوشایند در انسان و گشوده شدن گره‏ها می‏شود.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64714
صفحه از 839
پرینت  ارسال به