59
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

«زندگی موحّدانه» یاد کرد. در زندگی موحّدانه، خدا، معنای زندگی قرار می‏گیرد و فرد، همه امور زندگی خود را ـ‏ که شامل: شناخت‏ها و باورها، احساسات و عواطف، و رفتارها هستند ـ ‏،‏ بر اساس واقعیت‏های توحیدی تنظیم می‏کند و از این رهگذر، به شادکامی دست می‏یابد. این، تفسیری عینی و کاربردی از اصولی‏ترین اصل اصول دین، یعنی «توحید» است.۱ برخی از متون به صورت کلّی صادر می‏شوند و به بیان این حقیقت کلان می‏پردازند. بر اساس متون دینی، ایمان و باور به خداوند متعال، هم موجب رضامندی می‏گردد و هم نشاط را به وجود می‏آورد و بدین سان، شادکامی تحقّق می‏یابد و این یعنی نقش بی‏مانند «خداباوری» در شادکامی.

۳.‏ عوامل شادکامی

شادکامی، یک سری عوامل نیز دارد که موجب تحقّق آن می‏شوند. این عوامل دو دسته‏اند: عواملی که مستقیم به پایه نظری مربوط می‏شوند و آنها را «عوامل اصلی» می‏نامیم و عواملی که غیر مستقیم به شادکامی کمک می‏کنند و آنها را عوامل «زمینه‏ساز» می‏گوییم. عوامل اصلی، اموری هستند که پایه رضامندی یعنی «خیر» و پایه نشاط یعنی «لذّت» را تأمین می‏کنند و عوامل زمینه‏ساز، اموری هستند که موانع را بر طرف می‏سازند و زمینه رضامندی را به وجود می‏آورند. توضیح این که اصل رضامندی در خیر بودن زندگی است؛ امّا برای تحقّق رضامندی، باید در وضعیت ناخوشایند، فشارهای روانی و رنج آنها را مهار کرد و در وضعیت خوشایند، شناخت نعمت‏ها و توجّه به آنها را ایجاد کرد تا در مجموع، زمینه رضامندی حاصل شود. تا فرد از سیطره فشارهای روانی مخصوص وضعیت ناخوشایند خارج نشود، نمی‏تواند به رضامندی دست یابد و تا داشته‏های زندگی خود را نبیند و از احساس محرومیت و ناکامی رها نشود، ​

1.. نگارنده بر این باور است که در اصول دین نیز یک اصل (توحید)، اصل بنیادین است و دیگر اصول، در رتبۀ بعد قرار دارند و از آن سرچشمه می‏گیرند.

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
58

می‏چرخند، می‏توان آنها را «مبانیِ توحیدی» نیز نام نهاد. مبانی توحیدی، چهار گونه‏ ‏اند که عبارت اند از: خداشناختی؛ جهان‏شناختی؛ انسان‏شناختی؛ دین‏شناختی. علّت چهارگونه بودن مبانی نیز آن است که شادکامی، مربوط به «انسان» است. انسان در محیطی به نام «جهان» زندگی می‏کند و برنامه‏ای به نام «دین» دارد. هر کدام از این سه ضلع، ویژگی‏هایی دارند که بدون در نظر گرفتن آنها، نمی‏توان به شادکامی دست یافت. تا ویژگی‏های جهان ـ به عنوان محیط زندگی انسان و ظرف تحقّق شادکامی ـ،‏ ویژگی‏های انسان ـ‏ به عنوان موجودی که شادکامیِ او مورد بحث قرار می‏گیرد ـ، و ویژگی‏های دین ـ‏ به عنوان برنامه زندگی انسان ـ‏،‏ شناخته نشوند، تحقّق شادکامی، ناممکن است. جالب این که همه این امور سه‏گانه را نیز «خداوند متعال» تنظیم و تقدیر می‏کند. البته میان مبانیِ چهارگانه شادکامی ـ‏ که مجموعه «توحید» را تشکیل می‏دهند ـ‏،‏ نظام خاصی برقرار است. در این مجموعه، مبانیِ خداشناختی در رأس قرار دارد و از آن، مبانی جهان‏شناختی، انسان‏شناختی و دین‏شناختی، سرچشمه می‏گیرند(فصل پنجم).

نمودار (۲۴) نمودار طبقه‏بندی مبانیِ شادکامی

با توجّه به این واقعیت‏ها، می‏توان گفت که آنچه شادکامی را تحقّق می‏بخشد، شناخت این واقعیت‏ها و تنظیم خود و زندگی با آنهاست. در واقع، شادکامی، حقیقتی است موجود که با توجّه به انواع چهارگانه مبانی، تعریف می‏شود و به دست می‏آید که این خود، یکی از قوانین و واقعیت‏هاست. بنا بر این، تحقّق شادکامی، وابسته به «واقعیت‏شناسی توحیدی» و «انطباق توحیدی» است.۱ این، در یک نگاه کلان، چیزی است که می‏توان از آن به عنوان ​

1.. امام خمینی در بیانی گویا تصریح می‏کند که: اگر سرّ «لیلة القدر» و سرّ «نزول ملائکه» در شب‏های قدر... را ما بدانیم، همۀ مشکلات ما آسان می‏شود. تمام مشکلاتی که ما داریم، برای این است که ما محجوبیم از این که واقعیت را آن ‏طور که هست و نظام هستی را به آن طوری که تنظیم شده است، مشاهده کنیم. ما گمان می‏کنیم که حیاتِ در این جا چیزی است و نبودن در این جا نقصی است؛ در صورتی که حیات در این جا نازلۀ آن حقیقتی ← →است که از عالم غیب آمده است و موت ـ اگر چنانچه موت انسانی باشد ـ رجوع به همان مرتبه‏ای است که در اول بوده است... دعوت‏ها هرچه می‏شود مقدّمه است برای این که انسان را بیدار کنند، انسان را بفهمانند به‏ «او»، ارائه بدهند به «او» که چه بوده است و چه هست و چه خواهد بود و عالم چه جور است وضعش با ذات مقدس حق تعالی (صحیفۀ نور، ج۱۹ ص۱۷۱).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64685
صفحه از 839
پرینت  ارسال به