تفسیر صحیح: «زیباپنداریِ مصیبت»
بر اساس آنچه در خیرباوری گذشت، تفسیر زیباشناختیِ مصیبت نمیتواند زشت باشد. آنچه برای انسان خیر است و مایه رشد و تکامل وی میگردد، چگونه میتواند زشت باشد؟! بلا، سخت است؛ امّا زشت نیست. فرهنگ اسلامی، قائل به «سختِ زیبا» است. همین تفسیر، موجب کاهش فشار روانی و افزایش توان صبر میگردد. حضرت زینب علیها السلام، اُسوه صبر و مقاومت است. ایشان، نه تسلیم دشمن شد و نه تسلیم بلاها؛ بلکه دشمن و بلاها را به تسلیم و خضوع در برابر خویش واداشت. یکی از رازهای این ایستادگی و بالندگی، ارزیابی درست از موقعیت بود. وقتی یزید به زینب علیها السلام گفت: «کاری را که خدا با برادرت کرد، چگونه دیدی؟» ایشان در پاسخ وی فرمود: ما رَأَیتُ إلّا جَمیلاً؛ چیزی جز زیبایی ندیدم.۱ سؤال یزید، سؤال ارزیابی موقعیت بود؛ امّا انتظار نداشت که چنین پاسخی از زینب علیها السلام بشنود. این که چرا موقعیت ناخوشایند و حادثه تلخی همانند عاشورا، زیباست، موضوعی است که جای بحث آن، این جا نیست. آنچه در این جا مهم است، نقش تعیین کننده «ارزیابی موقعیت» در کاهش فشارهای روانی و افزایش توان بردباری است که این نیز ریشه در معناشناسی مصیبتها و بلاها دارد و پیشتر از آن سخن گفتیم.
آن کس که در مسیر خدا گام برمیدارد و فقط به تکلیف خویش میاندیشد، هیچ پیشآمدی را نازیبا نمیبیند. بدون شک، در واقع امر، هیچ حادثهای برای اهل ایمان، تلخ و نازیبا نیست؛ امّا این، برای کاهش تنیدگی و افزایش بردباری، کافی نیست. آنچه باید به این واقعیتْ اضافه شود تا فرد را زینبوار، مقاوم سازد، «توجّه» به این واقعیت، و «باور» به آن است. این واقعیت را نیز پیشتر در بحث ابعاد مثبت خوشایندی بیان کردیم.
سه. بلاها و عدالتباوری
هنگام رویارویی با بلاها، انسان آن را از منظر عدل و ظلم نیز ارزیابی میکند. این که واقعه، عدل بوده یا ظلم، برای انسان مهم است. انسان از عدالت، خرسند و از ناعدالتی، ناخرسند میشود. اگر بلا، ناعادلانه ارزیابی شود، افزاینده فشار روانی و اگر عادلانه ارزیابی شود، کاهنده آن خواهد بود.
