521
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

فصل سیزدهم

عوامل زمینه‏ساز رضامندی در ناخوشایند (اختصاصی)

یکی از واقعیت‏های زندگی، گرفتاری‏های آن است که در بحث رضامندی نمی‏توان آنها را نادیده گرفت. همه افراد به صورتی اجتناب‏ناپذیر، این بُعد از زندگی را تجربه می‏کنند؛ امّا مسئله این است که با این وصف، آیا می‏توان در این بُعد نیز ادّعای رضامندی کرد؟ آیا سختی و رضامندی، قابل جمع هستند یا نه؟

گمان برخی بر این است که رضامندی، با ناخوشایندی، ناسازگار است و در شرایط دشوار، نمی‏توان از رضامندی سخن گفت. این، تصوّری ابتدایی است. بررسی دقیق نشان می‏دهد که این دو، قابل جمع ‏اند؛ چرا که هر کدام مربوط به یک موضوع خاص‏ اند. توضیح این که وقتی دو چیز با هم قابل جمع نیستند که از یک طبقه باشند؛ امّا دو چیزی که از دو موضوع متفاوت‏اند، می‏توانند با یکدیگر جمع شوند. برای نمونه، سفیدی با سیاهی ـ‏ که هر دو از طبقه رنگ‏ها هستند ـ‏، قابل جمع نیستند. لذا رنگ چیزی اگر سفید باشد، دیگر سیاه نیست. همچنین بلندی با کوتاهی که از طبقه ارتفاع‌اند ـ قابل جمع نیستند. لذا یک چیز یا کوتاه است یا بلند؛ امّا اگر گفته شود: فلان کس یا قدکوتاه است و یا سفیدپوست، گزاره درستی نخواهد بود؛ زیرا این دو، از یک طبقه نیستند و فردی می‏تواند هم قد کوتاهی داشته باشد و هم سفید‏پوست باشد.

در رضامندی و ناخوشایندی نیز همین امر وجود دارد. ناخوشایندی، از گروه واقعیت‏های عینیِ زندگی است و رضامندی، از گروه احساس ما نسبت به وقایع. در طبقه احساس ما نسبت به زندگی، یا رضایت وجود دارد و یا نارضایتی. پس این دو با هم جمع نمی‏شوند. در طبقه واقعیت‏های زندگی نیز یا خوشایندی وجود دارد و یا ناخوشایندی. لذا این دو با هم جمع نمی‏شوند؛ امّا جمع یک مفهوم از این گروه با مفهومی از گروه دیگر، امکان‏پذیر است. پس ممکن است که به لحاظ واقعی، فرد در شرایط دشوار قرار داشته باشد


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
520

بود. پس قدری غلّه به یک دینار به وی داد. به او گفتم: وای بر تو ای اسحاق! با کشتی برای تو هزاران درهم کالا می‏آید. گفت: می‌بینی که من چنین کردم؛ امّا [بدان این از آن روست که] من از امام صادقعلیه السلام شنیدم که فرمود: «هر که روزیِ اندک را کم بشمارد، از روزیِ بسیار محروم می‏شود. سپس روی به من کرد و فرمود: «ای اسحاق! روزیِ اندک را کم مشمار؛ که از بسیارِ آن، محروم خواهی شد».۱

خلاصه فصل

واکنش مثبت به موقعیت خوشایند، شُکر است. کسی که به مرحله شُکر برسد، اوّلاً بدین معناست که نکات مثبت زندگی را دریافته و صحنه زندگی را خالی نمی‏بیند؛ ثانیاً شُکر موجب تحقّق خیر نعمت در زندگی می‏گردد؛ ثالثاً موجب افزایش نعمت می‏گردد. این سه عنصر، مجموعاً به احساس رضایت، کمک می‏کنند.

این امر، متوقف بر چند چیز است:

اصلاح فهرست نعمت‏ها. هر کس وضعیت خود را با فهرستی از نعمت‏هایی که باید یک انسان داشته باشد، مقایسه می‏کند. اگر این فهرست، غیر واقعی باشد، ممکن است برخی امور اساسی فراموش شود و در ارزیابی، مورد توجّه قرار نگیرد. داشتن فهرستی جامع و واقعی، به شناخت بهتر داشته‏ها کمک می‏کند.

شناخت داشته‏های موجود. برای این منظور چند کار باید انجام شود: یکی به حساب آوردن داشته‏های ناپیدا و معنوی؛ دیگری مقایسه نزولی.

تنظیم آرزوها. آرزوهای طولانی موجب ندیدن داشته‏های موجود و افزایش احساس محرومیت می‏گردد.

بازنگری در اندازه‏گذاری برای داشته‏ها. با تغییر معیار سنجش از ماده به دهنده، می‏توان ارزش واقعی آنچه را هست، بیشتر درک کرد و به افزایش احساس برخورداری کمک نمود.

1.. الکافی عن الحسن بن بسّام الجمّال: کنتُ عِندَ إسحاقَ بنِ عَمّارٍ الصَّیرَفِی، فَجاءَ رَجُلٌ یطلُبُ غَلَّة بِدینارٍ، وکانَ قَد أغلَقَ بابَ الحانوتِ وخَتَمَ الکیسَ، فَأَعطاهُ غَلَّة بِدینارٍ، فَقُلتُ لَهُ: وَیحَک یا إسحاقُ! رُبَّما حُمِلَت لَک مِنَ السَّفینَة ألفُ ألفِ دِرهَمٍ. قالَ: فَقالَ لی: تَرى کانَ لی هذا! لکنّی سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام یقولُ: مَنِ استَقَلَّ قَلیلَ الرِّزقِ حُرِمَ کثیرَهُ. ثُمَّ التَفَتَ إلَی فَقالَ: یا إسحاقُ، لا تَستَقِلَّ قَلیلَ الرِّزقِ فَتُحرَمَ کثیرَهُ (الکافی، ج۵، ص۳۱۸، ح۵۶).

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64377
صفحه از 839
پرینت  ارسال به