بدیِ خانه را به بدیِ همسایه و کوچکیِ آن، بدیِ مرکب را به چموشی و پهلو نداشتن برای سواری، و بدیِ همسر را به نازایی و بداخلاقی تعریف کرده است.۱
در روایت دیگری پیامبرصلی الله علیه و آله از زنی که در حضور، همسرآزار و در غیبت، خیانتکار است، و از چارپای کندروی که اگر او را بزنی، خستهات میکند و اگر سوارش شوی، تو را به یارانت نمیرساند، و از خانه کوچکی که رفاهش کم است، به عنوان سه عامل شقاوتْ یاد کرده است.۲ امام زین العابدینعلیه السلام از زنی که شوهرش از او خوشش میآید، ولی او به همسرش خیانت میکند،۳ به عنوان عوامل تیرهبختی یاد کرده است.
چهار. روایات عیش
برخی دیگر از متون این بحث، در روایات «العیش» آمده است. پیامبر خداصلی الله علیه و آله خطاب به امیر مؤمنانعلیه السلام، زندگی گوارا را در سه چیز معرفی کرده است: خانهای بزرگ، کنیزی زیبا و مرکبی چابک.۴
امام علیعلیه السلام رفاه زندگی را در امنیت۵ و سلامتی،۶ و گواراییِ عیش را در چند چیز میداند: دوستی که اشتباهات روز آشتی را برای روز دشمنی شماره نمیکند؛ همسری که در حضور، مایه سرور و در نبود، امین باشد؛ و خادمی که پیش از درخواست، خواسته را
1.. المعجم الکبیر عن أسماء: قالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: إنَّ مِن شَقاءِ المَرءِ فِی الدُّنیا ثَلاثَة: سوءَ الدّارِ، وسوءَ المَرأَة وسوءَ الدّابَّة، قالَت: یا رَسولَ اللّهِ ما سوءُ الدّارِ؟ قالَ: ضیقُ ساحَتِها وخُبثُ جیرانِها، قیلَ: فَما سوءُ الدّابَّة؟ قالَ: مَنعُها ظَهرَها وسوءُ ضَلعِها، قیلَ: فَما سوءُ المَرأَة؟ قالَ: عُقمُ رَحِمِها وسوءُ خُلُقِها (المعجم الکبیر، ج۲۴، ص۱۵۳، ح۳۹۵؛ فتح الباری، ج۹، ص۱۳۸).
2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: ثَلاثٌ مِنَ السَّعادَة وثَلاثٌ مِنَ الشَّقاوَة... و مِنَ الشَّقاوَة: المَرأَة تَراها فَتَسوؤُک وتَحمِلُ لِسانَها عَلَیک، وإن غِبتَ عَنها لَم تَأمَنها عَلى نَفسِها ومالِک، وَالدّابَّة تَکونُ قَطوفا، فَإِن ضَرَبتَها أتعَبَتک وإن تَرکبها لَم تُلحِقک بِأَصحابِک، وَالدّارُ تَکونُ ضَیقَة قَلیلَة المَرافِقِ (المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۱۷۶، ح۲۶۸۴).
3.. امام زین العابدین علیه السلام: مِن شَقاءِ المَرءِ أن تَکونَ عِندَهُ امرَأَة مُعجَبٌ بِها وهِی تَخونُهُ (الکافی، ج۵، ص۲۵۸، ح۳).
4.. یا علی! العَیشُ فِی ثَلاثةٍ: دارٍ قَوراءَ، وجارِیَةً حَسناءَ، وفَرَسٍ قَبّاءَ (کتاب من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۳۵۸؛ الخصال، ج۱، ص۱۲۶).
5.. امام علی علیه السلام: رَفاهِیَّةُ العَیشِ فِی الأمنِ (غرر الحکم، ح۵۴۳۸).
6.. امام علی علیه السلام: لا عَیشَ أهنَأ مِنَ العافِیَةِ (همان، ح۱۹۷۲۸).
