465
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

بحثِ «مصداق‌شناسی» است.

مراد از مصداق‏ها، امکانات لازم برای رسیدن به شادکامی است. سعادت، موفقیت و شادکامی انسان به معنای واقعی آن، نیازمند اموری است تا آن را تحقّق بخشد. این امور، جزء نیازهای انسان به شمار می‏روند. واقعیت این است که شادکامی به اموری نیازمند است (نیازها) که اگر برآورده شوند، امکان تحقّق آن را فراهم می‏آورند (امکانات). از این رو، امکاناتی را که فرد از آن برخوردار است، «داشته‏های زندگی» می‏نامیم؛ امّا نخستین نکته این است که داشته‏های انسان را در چه حوزه‏هایی باید جستجو کرد؟ و چه اموری برای انسان، «داشته» به شمار می‏روند؟ این از مباحث مهم در رضامندی است.

برخی به این جهت، نارضایتی کاذب دارند و نمی‏دانند که چه چیزهایی جزء داشته‏های انسان به شمار می‏رود و آنها از آن برخوردارند. برخی نیز به این دلیل دچار رضامندی کاذب می‏شوند که نمی‏دانند چه چیزهایی جزء داشته‏ها به شمار می‏رود و آنها از آن محروم اند. اگر افراد به درستی از انواع داشته‏ها آگاه شوند، رضایت‏ها و نارضایتی‏های کاذب از میان می‏روند. از این رو، بازشناسیِ داشته‏های زندگی انسان، نقش مهمی در تحقّق رضامندی صادق دارد.

در متون دینی، به دو گروه از آیات و روایات بر می‏خوریم که بیان کننده مصادیق داشته‏ها هستند که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

مصداق‏های نعمت

در باره داشته‏های زندگی، متون فراوانی وجود دارند که با واژه‏های گوناگون وارد شده‏اند. این کلیدواژه‏ها عبارت‏ اند از: «نعمت»، «سعادت»، «عیش»، «راحت»، «خیر» و «غنا». به جهت فراوانی روایات و تداخل موضوعات در یکدیگر، نخست به بررسی روایات هر واژه می‏پردازیم و سپس آنها را طبقه‏بندی می‏کنیم.

یک. روایات نعمت

بخشی از این متون را باید در روایات «النعمة» جستجو کرد. در قرآن کریم تصریح شده که

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
464

مقیاس انسان بررسی شود، مصادیق غیر مادی نیز پیدا می‏کند. لذا با وجود امکانات غیر مادی نمی‏توان کاملاً احساس محرومیت و نارضایتی داشت. همچنین نمی‏توان نسبت به تأمین این بخش از امکانات، بی‏تفاوت بود؛ چرا که موجب نارضایتی واقعی می‏گردد. بنا بر این، یکی از عوامل رضامندی، اصلاح فهرست امکانات بر اساس واقعیت‏های انسانی است.

باور صحیح: تفکّر «نعمت‏های جامع»

از آن جا که انسان، بُعد غیر مادی و هدفی غیر از تمتّع دنیوی نیز دارد، داشته‏های او نیز شامل امور غیر مادّی می‏شود. واقعیت این است که زندگی انسان (به ویژه انسان مؤمن)، تهی نیست. نعمت‏های فراوانی در زندگی انسان وجود دارند که می‏توانند احساس خوش‏بختی را به انسان بدهند؛ ولی چون ناشناخته‏اند، تأثیر خود را ندارند. دین در عین این که امور مادی را جزو امکانات لازم برای زندگی می‏شمرد، امّا انحصار آن را در این امور اشتباه می‏داند. این بدان جهت است که در این جا موضوع سخن، «انسان» است، نه جماد و نبات و حیوان. از این رو، داشته‏ها و امکانات او برای زندگی نیز بر اساس ماهیتش تعریف می‏شود. از سوی دیگر، در تأمین امکانات نیز نباید متوقّف بر مادّیات شد و از امور غیر مادی دست کشید.

در بحث‏های پیشین، تعریف واقعی‏ای از برخورداری و بی‌نیازی (غنا) بیان کردیم و گفتیم که برای رضایتمندی، نیاز به هماهنگی میان تعریف ما و تعریف واقعی غنا است. آنچه در این بحث بدان‏ها می‏پردازیم، مصداق‏های بی‌نیازی‌اند. این یک اصل است که تعریف خاص، مصداق خاص نیز پیدا می‏کند. از این رو، پس از مفهوم‏شناسی غنا، نوبت به شناخت مصداق‏های واقعیِ بی‌نیازی می‏رسد. وقتی می‏توان وضعیت خود را از جهت غنا، مورد ارزیابی قرار داد که بر اساس تعریف آن، مصداق‏هایت را نیز شناخته باشیم. در مصداق‏شناسی نیز باید واقع‏گرا باشیم و آنچه را که واقعاً مصداق بی‌نیازی است، مصداق بدانیم. این، بحثی کاملاً شناختی است. کسی که می‏خواهد به رضامندی دست یابد، باید در بُعد اندیشه به این موضوع بپردازد که مصداق‏های واقعی بی‌نیازی کدام اند؟ لذا این یک

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64522
صفحه از 839
پرینت  ارسال به