>پژوهشگاه قرآن و حدیث>آثار پژوهشگاه>کتاب ها

425

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

۰.بار خدایا! مرا روزیِ حلال عطا فرما که کفایتم کند، و روزی‏ای نده که مایه سرکشی‏ام باشد، و به فقری که به سبب تنگنای آن، به تیره‏بختی افتم، دچارم مکن. مرا بهره فراوان در آخرتم و روزیِ گشاده گوارای شیرین در دنیایم عطا فرما.

سه. امام صادق علیه السلام نیز این گونه دعا می‏کرده است:

۰.اللّهُمَّ إنّی أسأَلُک رِزقَ یومٍ بِیومٍ، لا قَلیلاً فَأَشقی، ولا کثیرا فَأَطغی.^۱

۰.بار خدایا! از تو روزیِ روز به روز می‏خواهم، نه روزیِ فراوان که مایه سرکشی‏ام گردد.

قابل توجّه این که این امر در دعا برای دیگران نیز باید رعایت شود. جالب این که پیامبر خداصلی الله علیه و آله برای دوستداران خود، کفاف، و برای دشمنان خود، کثرت می‌خواهد^۲ و این گونه به درگاه خداوند متعال دعا می‏کند:

۰.اللّهُمَّ ارزُق مُحَمَّدا وآلَ مُحَمَّدٍ ومَن أحَبَّ مُحَمَّداً وآلَ مُحَمَّدٍ العَفافَ وَالکفافَ، وَارزُق مَن أبغَضَ مُحَمَّدا المالَ وَالوَلَدَ.^۳

۰.بار خدایا! محمّد و خاندانش و نیز هر که محمّد و خاندانش را دوست بدارد، پاک‌دامنی و روزیِ کافی نصیب فرما و آن کس را که به محمّد کینه می‏ورزد، مال و فرزند [فراوان] ببخش.

دو. اطمینان به روزی

پس از شناخت مفهوم روزیِ مؤثّر، مسئله مهم دیگر، اطمینان در رسیدن به چنین روزی‏ای است. از آن‏جا که روزیِ یک عمر، در زمان حاضر، یک جا وجود ندارد، هماره زمینه نگرانی از رسیدن روزی وجود دارد. از این رو، بررسی این موضوع، نقش مهمّی در رضامندی یا نارضایتی خواهد داشت که در ادامه به آن می‏پردازیم.

باور غلط: تردید در روزی

ترس از آینده و چگونگی تأمین «روزی»، نگرانی‏ای عمومی است. روزی، یکی از نیازهای اساسی انسان است. از این رو، معمولاً این نگرانی وجود دارد که آینده چه خواهد شد؟ آیا

1.. تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۵، ح۲۳۳. نیز، ر.ک: عدّة الداعی، ص۱۰۴.

2.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: یا أبا ذَرٍّ، إنّی قَد دَعَوتُ اللّهَ ـ جَلَّ ثَناؤُهُ ـ أن یجعَلَ رِزقَ مَن یحِبُّنی کفافا، وأن یعطِی مَن یبغِضُنی کثرَة المالِ وَالوَلَدِ (مکارم الأخلاق، ج۲، ص۳۶۹، ح۲۶۶۱؛ الأمالی، طوسی، ص۵۳۲، ح۱۱۶۲).

3.. الکافی، ص۱۴۰، ح۳. نیز، ر.ک: سنن ابن ماجة، ج۲، ص۱۳۸۵، ح۴۱۳۳؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص۱۵۹.

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

424

دوری جست. معصومانعلیهم السلام ـ که انسانِ معیاراند ـ، در دعاهای خود، روزی کافی را در خواست می‏کنند و از روزیِ فراوان و کم، دوری می‏جسته‏اند. این دعاها می‏تواند جزئی از برنامه انسان برای تأمین زندگی باشد. در ادامه به چند مورد از دعاها اشاره می‏کنیم:

یک. امام باقر علیه السلام می‌فرماید: امام زین العابدین علیه السلام هماره این دعا را می‏خواند و در آن، روزیِ کافی و برآورده شدن همه نیازها را به منظور پیوند زدن با آخرتْ طلب می‏کند، بدون کمیِ روزی که موجب تیره‏بختی و اندوه می‏گردد و یا فراوانیِ روزی که موجب غفلت و بیهودگی می‏شود:

۰.اللّهُمَّ إنّی أسأَلُک حُسنَ المَعیشَةِ؛ مَعیشَةً أتَقَوّی بِها عَلی جَمیعِ حَوائِجی، وأتَوَصَّلُ بِها فِی الحَیاةِ إلی آخِرَتی، مِن غَیرِ أن تُترِفَنی فیها فَأَطغی، أو تُقَتِّرَ بِها عَلَی فَأَشقی. أوسِع عَلَی مِن حَلالِ رِزقِک، وأفضِل عَلَی مِن سَیبِ فَضلِک نِعمَةً مِنک سابِغَةً وعَطاءً غَیرَ مَمنونٍ، ثُمَّ لا تَشغَلنی عَن شُکرِ نِعمَتِک بِإِکثارٍ مِنها تُلهینی بَهجَتُهُ وتَفتِنّی زَهَراتُ زَهوَتِهِ، ولا بِإِقلالٍ عَلَی مِنها یقصُرُ بِعَمَلی کدُّهُ ویملَأُ صَدری هَمُّهُ؛ أعطِنی مِن ذلِک یا إلهی غِنی عَن شِرارِ خَلقِک، وبَلاغا أنالُ بِهِ رِضوانَک.^۱

۰.بار خدایا! از تو نیکیِ معیشت می‏خواهم، چنان که با آن، همه نیازهایم را برآورم و زندگانی‏ام را به آخرت پیوند زنم، بدون آن که مرا در دنیا به نازپروری و دچار سرکشی شوم یا چنان بر من تنگ گیری که به تیره‏بختی افتم. روزیِ حلال خود را با گشایش نصیبم فرما و از افزون‏بخشی خویش، نعمت پیاپی و بی‌منّت و بی‌کم و کاست عطایم فرما؛ سپس با نعمت فراوانت ـ که شکوهش مرا می‏فریبد و زیبایی‏اش مفتونم می‏سازد ـ، مرا از شکر نعمت خویش غافل مگردان؛ و چندان روزی‏ام را اندک مساز که دست‏رنجم کفافم را ندهد و قلبم از اندوه آن پر شود. ای خدای من! بدین سان، از بَدانِ آفریدگانت بی‏نیازم ساز و مرا به خشنودی خود نائل گردان.

دو. امام باقر علیه السلام نیز این گونه دعا می‏کند:

۰.اللّهُمَّ ارزُقنی رِزقا حَلالاً یکفینی، ولا تَرزُقنی رِزقا یطغینی، ولا تَبتَلِنی بِفَقرٍ أشقی بِهِ مُضَیقا عَلَی. أعطِنی حَظّا وافِرا فی آخِرَتی، ومَعاشا واسِعا هَنیئا مَریئا فی دُنیای.^۲

1.. الکافی، ج۲، ص۵٥۳، ح۱۳. نیز، ر.ک: مصباح المتهجد، ص۷۲۸، ح۸۱۹.

2.. تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۷، ح۲۳۴؛ بحار الأنوار، ج۸۷، ص۳۰۱ و ج۹۴، ص۲۶۹.

نام منبع :

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

سایر پدیدآورندگان :

عبّاس پسنديده

تعداد جلد :

1

ناشر :

انتشارات دارالحدیث

محل نشر :

قم

تاریخ انتشار :

1395

نوبت چاپ :

سوم

کتاب الگوی اسلامی شادکامی، در مدت زمان کوتاه، موفقیت‏ هایی را با عناوین؛ اثر شایسته تقدیر کتاب سال حوزه (۱۳۹۳)، اثر شایسته تقدیر کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۳) و نیز رتبه نخست جشنواره علامه طباطبایی مخصوص علوم انسانی اسلامی (۱۳۹۴) را کسب کرد.
آنچه که مهم به نظر می رسد اینست که همه فعالیت ‏های علمی می ‏تواند سیر صعودی و تکاملی داشته باشد. کتاب الگوی اسلامی شادکامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مولف محترم را بر آن داشت تا بعد از انتشار، اقدام به اصلاح و تکمیل کتاب نماید.
لازم به ذکر است ویراست دوم، متضاد با ویراست نخست نیست بلکه کامل‏تر از آن است. تغییراتی علمی که در ویراست دوم به لحاظ ساختاری و نوشتاری به وجود آمد به شرح ذیل می باشد:
الف) تغییرات ساختاری
۱) یکی از تغییرات عمدۀ نظری مربوط به «ساختار شادکامی» است. ساختار شادکامی، دو مؤلّفه دارد: رضامندی و نشاط. رضامندی در ویراست نخست، فقط یک حوزه داشت و آن، تقدیرهای خداوند متعال بود (رضایت از تقدیر).
بررسی‏ های بیشتر نشان داد که علاوه بر تقدیرها، زندگی ابعادی دارد که رضامندی در آنها نیز مطرح است. از این رو، حوزه ‏های سه‏ گانۀ زندگی یعنی معیشت، روابط اجتماعی و نظام سیاسی نیز به آن اضافه شدند که فصل‏ های رضایت اقتصادی، رضایت اجتماعی و رضایت سیاسی را به وجود آوردند.
علاوه بر این، تقسیمات مربوط به انواع تقدیرهای خداوند متعال نیز تغییر کرد. در ویراست نخست، تقدیرهای خداوند در مرحله اوّل به دو قسم «تکوینی و تشریعی» و سپس تقدیر تکوینی به «خوشایند و ناخوشایند» و تقدیر تشریعی به «طاعت و معصیت» تقسیم شده بودند. بررسی‏ های بیشتر نشان داد که طاعت و معصیت را می‏ توان در عنوان «تکلیف» تجمیع کرد و از آن‌ جا که تکلیف نیز سخت و دشوار است، آن را در ناخوشایندها قرار داد. از این رو، در این ویراست، نخست تقدیرهای خداوند متعال به دو قسم «خوشایند و ناخوشایند» و سپس تقدیرهای ناخوشایند به دو قسم «تکالیف و بلاها» تقسیم می‏ شوند.
۲) تغییر نظری دوم، مربوط به «پایۀ نظری رضامندی» است. در ویراست نخست، از «خیرباوری» به عنوان اساس رضامندی یاد شده بود. این، هر چند غلط نیست، ولی فقط مخصوص تقدیرهای خداوند متعال است. با اضافه شدن حوزه ‏های زندگی، مشخص شد که پایۀ نظری رضامندی، «خیر» (یا زندگی خوب) است که بخشی از آن، باور به خیر بودن تقدیرهای خداوند متعال است که از آن به «خیرباوری» یاد می‏ کنیم و بخش دیگر آن، تلاش برای تحقق زندگی خوب در ابعاد سه‏ گانۀ آن است که از آن به «خیرآوری» یاد می‏ کنیم.
۳) تغییر سوم مربوط به تجمیع بحث «وجه خیر بودنِ تقدیر» در یک جاست. در ویراست نخست، این بحث به تناسب، در سه جا پخش شده بود: بحث بلاها، بحث نعمت‏ها و بحث تکلیف‏ ها؛ امّا در این ویراست، همۀ آنها در فصل تقدیر خوب و رضایت از تقدیر الهی جمع شدند تا بهتر قابل فهم باشند.
۴) تغییر نظری سوم، مربوط به اضافه شدن مباحثی مانند: «مکانیزم تأثیر خیر بر شادکامی»، «مکانیزم تأثیر سرور بر شادکامی»، «مکانیزم تأثیر شکر بر رضامندی» و «مکانیزم تأثیر صبر بر رضامندی» «تعریف رضامندی»، «تعریف شکر» و «تعریف صبر» است.
۵) تغییر نظری چهارم، مربوط به فصل «شادکامی در روان‌شناسی مثبت‌گرا» است که به معرفی و نقد نظریه‌های شادکامی می‏پردازد. در این ویراست، اوّلاً به تناسب تغییر چارچوب نظری، نقدها نیز تغییراتی کردند و ثانیاً نظریۀ جدید سلیگمن نیز اضافه و بررسی شد.
۶) به لحاظ ساختاری نیز این ویراست، تغییراتی کرده است. یکی این که فصل الگوی اسلامی شادکامی که در ویراست نخست به جمع ‏بندی مطالب و معرفی الگو در یک نگاه در فصل یازدهم می‏ پرداخت، در این ویراست به فصل دوم منتقل شد تا پیش از هر بحثی، نخست یک معرفی اجمالی از الگو ارائه شود و سپس مباحث آن شروع گردد.
دیگری این که کل مطالب به دو بخش «مباحث نظری شادکامی» و «عوامل شادکامی» تقسیم شد و فصول مربوط به چارچوب نظری در بخش نخست و فصول مربوط به عوامل تحقق‌بخش در بخش دوم، ساماندهی شدند.
سوم این که به تناسب تغییر مبنای نظری رضامندی، سه فصل با عنوان‌های «رضایت اقتصادی»، «رضایت اجتماعی» و «رضایت سیاسی» اضافه شدند.
چهارم این که فصل مبانی خداشناختی، انسان‌شناختی و دین‌شناختی شادکامی که در ویراست نخست در یک فصل و جدا از دیگر مباحث نظری شادکامی آمده بودند، در این ویراست در فصل پایۀ نظری شادکامی و در کنار دیگر مباحث نظری شادکامی قرار گرفت تا مکمل یکدیگر باشند.
ب) تغییرات نوشتاری
به لحاظ نوشتاری نیز تا حد امکان سعی شد که مطالب، خلاصه شده و از نقل مستقیم آیات و روایات خودداری گردد و به پاورقی منتقل شوند تا حجم اثر، کمتر و مطالعه آن راحت‌تر گردد. با وجود افزایش چند فصل، تقریباً حجم کتاب تغییری نکرده است

نتیجه جستجو برای « »