419
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

شود. این که انسان بداند اقسام روزی چیست و کدام روزی، موجب خوش‏بختی انسان می‏شود، نقش مهمی در اصلاح باورها و تنظیم خود با قوانین زندگی دارد. بر اساس اطلاعات پیش‏گفته، نتیجه این آگاهی، آن است که انسان، ویژگی مهم روزی را «کفاف» می‌داند و روزیِ بسنده را بهترین نوع روزی بر می‌شمارد. به این دیدگاه پایه‏ای در عوامل بعدی خواهیم پرداخت.

در روایات مربوط به این موضوع، سه مفهوم وجود دارند که فهم و تحلیل آنها می‏تواند دیدگاه دین در این باره را روشن سازد و به آن پرسش‏ها پاسخ دهد و عامل مزاحم را از بین ببرد. این سه مفهوم، عبارت‏اند از: «کفایت»، «کثرت» و «قلّت». بنا بر این، با سه گونه روزی رو به رو هستیم: «روزی قلیل»، «روزی کثیر» و «روزی کافی». برای فهم معنای این سه مفهوم باید «نیازهای مادی» را مدّ نظر قرار داد و سپس معنای آنها را بررسی کرد. در ادامه، به مفاهیم سه‏گانه، به اضافه مفهوم نیازهای مادی خواهیم پرداخت.

مراد از «کثرت»، بیشتر بودن روزی از نیازهای زندگی است، به گونه‏ای که موجب انباشت ثروت گردد. در این تعریف، قید «انباشت»، یک قید اساسی است و لذا صِرف فراوانی و ثروتمندی را شامل نمی‏شود. اگر کسی درآمد فراوان داشته باشد و با آن، نیازهای خود را به اندازه متعارف برآورده سازد و بقیه آن را به نیازمندان و امور خیر اختصاص دهد، شامل این تعریف نمی‏شود و اساساً در این فرض، انباشت ثروت اتفاق نمی‏افتد. بررسی متون دین نشان می‏دهد که خداوند، روزیِ فقیران را در اموال توانگرانْ واجب فرموده؛ و هیچ فقیری گرسنه نمی‏مانَد، مگر آن که توانگری از وی بهره برده است. خدای تعالی، توانگران را از این، بازخواست خواهد کرد.۱ خداوند متعال بنا بر مصلحت، به برخی افراد، مال بیشتری می‏دهد تا به اندازه متعارف، نیاز خود را برطرف سازند و بقیه را به نیازمندان برساند. در حقیقت، وی نسبت به بیشتر از کفایت نیازها، امانتدار است، نه مالک.۲ چنین افرادی، نه در

1.. إنَّ اللّهَ سُبحانَهُ فَرَضَ فی أموالِ الأَغنِیاءِ أقواتَ الفُقَراءِ، فَما جاعَ فَقیرٌ إلّا بِما مُتِّعَ بِهِ غَنِی، وَاللّهُ تَعالی سائِلُهُم عَن ذلِک (نهج البلاغة، حکمت ۳۲۸؛ ینابیع المودّة، ج۲، ص۲۴۹ ح۶۹۹). نیز، ر.ک: شعب الإیمان، ج۷، ص۳۷، ح۱۳۲۰۶.

2.. امام صادق علیه السلام: المالُ مالُ اللّهِ عزّ و جلّ، جَعَلَهُ وَدائِعَ عِندَ خَلقِهِ، وأمَرَهُم أن یأکلوا مِنهُ قَصداً، ویشرَبوا مِنهُ قَصداً، ویلبَسوا مِنهُ قَصداً، وینکحوا مِنهُ قَصداً، ویرکبوا مِنهُ قَصداً، ویعودوا بِما سِوی ذلِک عَلی فُقَراءِ المُؤمِنینَ، فَمَن تَعَدّی ذلِک کانَ أکلُهُ مِنهُ حَراماً، وما شَرِبَ مِنهُ حَراماً، وما لَبِسَهُ مِنهُ حَراماً، وما نَکحَهُ مِنهُ حَراماً، وما رَکبَهُ مِنهُ حَراماً (أعلام الدین، ص‏۲۶۹).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
418

خواهد آمد ـ‏،‏۱ نیازمند تأمین است. در ادبیات دین از آنچه نیازهای انسان را برآورده می‏سازد به عنوان «رِزق» یاد می‏شود. از این رو، بررسی موضوع رزق، یکی از مسائل مهم در رضامندی است. مهم آن است که این عامل، تک‏عنصری نیست؛ بلکه باید به صورت یک بسته به آن نگریست. رزق یا نیازهای مادی انسان، ابعاد گوناگونی دارد که هر کدام از آنها به عنصر خاص خود نیاز دارند. در ادامه، این مسائل را طرح و در باره هر کدام، عامل مزاحم و عامل صحیح آن را بیان خواهیم کرد.

یک. بازشناسی روزیِ مؤثّر

نخستین پرسشی که در باره روزی مطرح است و اتفاقاً پرسشی پایه‏ای است، این است که وقتی صحبت از روزی می‏شود، مراد چیست؟ و «روزیِ مؤثّر» در زندگی کدام است؟ تعریف روزی مورد قبول دین کدام است و چه مؤلّفه‏ها و ویژگی‏هایی دارد؟ این بحث از آن جهت مهم است که بدانیم انسان به عنوان یک موجود، با چه میزان از روزی، نیازهای مادی‏اش برطرف می‏گردد و با چه روزی‏ای می‏تواند به احساس رضامندی دست یابد؟ این مطالب را به عنوان واقعیت‏های زندگی باید به دست آورد تا در مرحله بعد، انسان، خود را با آنها تنظیم کند. در ادامه، دو وجه درست و نادرست این مسئله را بیان خواهیم کرد.

تصوّر غلط: روزیِ فراوان

معمولاً انسان‏ها در حوزه روزی به دنبال روزیِ فراوان‏اند و فراوانی را نیز با مقیاس خواسته‏های سیری‏ناپذیر و فزاینده خود طلب می‏کنند و هر آنچه را که غیر از آن باشد، نمی‏پذیرند و از آن دچار فشار روانی می‏شوند. این وضعیت، با تقدیر الهی ناسازگار است و موجبات نارضایتی از آن را فراهم می‏آورد. تصوّر این افراد، آن است که خوش‏بختی در داشتن «روزی فراوان با مقیاس خواسته‏های من» است و روزیِ کم، عامل بدبختی و ناشادکامی است.

تصوّر صحیح: روزیِ کافی

نخستین گامْ این است که معنای روزیِ مناسب برای انسان، آن گونه که هست، شناخته

1.. ر.ک: فصل دوازدهم، ص۴۶۳، «اصلاح فهرست داشته‏ها».

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64487
صفحه از 839
پرینت  ارسال به