دل بستن به دنیای ناپایدار، به دلیل کش و قوسهای فراوانش، به شدّت، انسان را بالا و پایین میبرد و آرامش زندگی را بر هم میزند. گاهی نگرانی از فردای نامعلوم، انسان را دچار «اضطراب» میکند، گاهی گرفتاری وارد شده، انسان را «اندوهگین» میسازد و گاهی گذشته ناموفّق، انسان را به «حسرت و افسوس» میافکند. دلبسته دنیا، آرزوها و انتظارات فراوانی از دنیا دارد؛ ولی چون دنیا ناپایدار و در حال دگرگونی است، نمیتواند به آرزوها و انتظارات وی پاسخ مثبت دهد. لذا یا نگران آینده تلخی است که از آن گریزان است، یا اندوهگین بلایی است که انتظار آن را نداشته است و یا افسوس گذشتهای را میخورد که طبق انتظارات و خواستههایش نبوده است. همه اینها به خاطر دلبستگی به دنیاست. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دلبستگی به دنیا را عامل: افزایش اندوه،۱ احساس فقری که بینیازی برای آن نیست، گرفتاریای که آسودگی برای آن نیست، و اندوهی که پایان ندارد، میداند.۲ امام علی علیه السلام نیز پیامد دلبستگی به دنیا را سه چیز برمیشمرد: اندوه بیحاصل، حرص، و آرزوی برآورده نشده.۳ بنا بر این، محنت و رنج، با دلبستگی به دنیا مقرون است.۴ پیام این بخش از متون دینی ـ که کم هم نیست ـ دنیاستیزی و تشویق به گریز از زندگی نیست؛ پیام آن، روشن کردن ماهیت دلبستگی به دنیا و نقش آن در تخریب زندگی و نارضایتی از آن است. کسی که از این حقایق، آگاهی داشته باشد، برای آنکه راحت زندگی کند، به دنیا دل نمیبندد.
الگوی صحیح: بیرغبتی به دنیا
از عوامل مهم در پیشگیری از واکنشهای منفی در هر دو موقعیت، بیرغبتی به دنیا و رغبت
1.. پیامبر صلی الله علیه و آله: الرَّغبَةُ فِی الدُّنیا تُکثِرُ الهَمَّ وَالحُزنَ (الخصال، ج۱، ص۷۳؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۹۱، ح۶۵).
ایشان در حدیث دیگری میفرماید: الرَّغبَة فِی الدُّنیا تُطیلُ الهَمَّ وَالحُزنَ (نثر الدرّ، ج۱، ص۱۷۰).
امام صادق علیه السلام: الرَّغبَة فِی الدُّنیا تورِثُ الغَمَّ وَالحُزنَ (تحف العقول، ص۳۵۸؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۲۴۰).
2.. أنَا زَعیمٌ بِثَلاثٍ لِمَن أکبَّ عَلَی الدُّنیا: بِفَقرٍ لا غِناءَ لَهُ وبِشُغلٍ لا فَراغَ لَهُ وبِهَمٍّ وحُزنٍ لَاانقِطاعَ لَهُ (کنز الفوائد، ج۱، ص۳۴۴؛ بحار الأنوار، ج۷۳، ص۸۱).
3.. مَن لَهِجَ قَلبُهُ بِحُبِّ الدُّنیا اِلتاطَ مِنها بِثَلاثٍ: هَمٍّ لا یغنیهِ وحِرصٍ لا یترُکهُ وأمَلٍ لا یدرِکهُ (نهج البلاغة، حکمت ۲۲۸؛ غرر الحکم، ح۲۴۵۶؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۶۲).
4.. امام علی علیه السلام: المحنة مقرونة بحبّ الدنیا (غرر الحکم، ح۲۴۴۷؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۴۳).
