سفارش‌های فراوانی در متون دینی وجود دارد.۱
۴. تعامل واکنشی انسان، سه الگو دارد: یکی الگوی «مقابله بدتر» که بدیِ فرد به شکل بدتر پاسخ داده شود. این، ظلم و ستم است و به دشمنی می‌انجامد و نارضایتی اجتماعی به وجود میآورد. این، الگوی رفتاری انسانهای پست،۲ شرور۳ و بیمروّت۴ است. دیگری، الگوی «مقابله همانند» است. در این الگو، گاه صحبت از مقابله با کار بد دیگری است و گاه سخن از کار خوب. در فرض نخست، هر چند ظلمی صورت نمیپذیرد،۵ امّا از آن جهت که به هر حال، مقابله صورت میگیرد، تأثیر ناخوشایند خواهد داشت؛ امّا در فرض دوم، کار نیک، با کار نیک جبران میشود.۶
سومی، الگوی «مقابله برتر» است در این الگو، دو فرض وجود دارد: یکی خوبی و دیگری بدی. اگر فرد، خوبی دیده باشد، مقابله برتر، آن است که خوبی را با خوبیِ بهتر جواب دهد.۷ این یکی از دستورهای اسلامی است۸ که طبق برخی منابع، «شُکر» نامیده میشود.۹ سپاسگزاری، ارزشمندتر از نیکیکردن است؛ زیرا سپاسگزاری میماند و نیکی
1.. ر.ک: الگوی شادکامی، ص۳۵۶ (فصل ششم)؛ میزان الحکمه، ج۳، ص۱۱۹ (عنوان، الاحسان).
2.. امام علی علیه السلام: عادَةُ اللِّئامِ المُکافأةُ بِالقَبیحِ عَنِ الإحسان (غرر الحکم، ح۶۲۳۸).
3.. امام علی علیه السلام: شَرُّ النّاسِ مَن کافى عَلَى الجَمیلِ بِالقَبیح (همان، ۵۷۵۰).
4.. امام علی علیه السلام: مَن کافَأ الإحسانَ بالإساءَةِ فقدَ بَرِئَ مِنَ المُرُوَّةِ (همان، ۸۶۷۴).
5.. (الشَّهْرُ الْحَرامُ بِالشَّهْرِ الْحَرامِ وَ الْحُرُماتُ قِصاصٌ فَمَنِ اعْتَدى عَلَیْکُمْ فَاعْتَدُوا عَلَیْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ) (سورۀ بقره، ۱۹۴).
(وَ إِنْ عاقَبْتُمْ فَعاقِبُوا بِمِثْلِ ما عُوقِبْتُمْ بِهِ وَ لَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَیْرٌ لِلصَّابِرِینَ) (سورۀ نحل، ۱۲۶).
6.. (هَلْ جَزاءُ الْإِحْسانِ إِلَّا الْإِحْسان) (سورۀ الرحمن، آیۀ ۶۰). نیز، ر.ک: میزان الحکمة، ج۱۰، ص۱۶۰).
7.. میزان الحکمة، ج۱۰، ص۱۶۰.
8.. (وَ إِذا حُیِّیتُمْ بِتَحِیَّةٍ فَحَیُّوا بِأَحْسَنَ مِنْها أَوْ رُدُّوها إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ حَسِیبا) (سورۀ نساء، آیۀ ۸۶).
علی علیه السلام: إذا حُیِّیتَ بِتَحِیَّةٍ فَحَیِّ بأحسَنَ مِنها، وإذا اسدِیَت إلَیکَ یَدٌ فکافِئْها بِما یُربی عَلیها، والفَضلُ مَعَ ذلکَ لِلبادِئِ (نهج البلاغة، حکمت ۶۲).
9.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: مَن أتى إلَیهِ مَعروفٌ فوَجَدَ فَلْیُکافِ، ومَن لَم یَجِدْ فَلْیُثنِ عَلَیهِ، فإنَّ مَن أثنى عَلَیهِ فقدَ شَکَرَهُ، ومَن کَتَمَهُ فقَد کَفَرَه (کنز العمال، ج۶، ص۴۶۴، ح۱۶۵۶۷).
امام علی علیه السلام: مَن صَنَعَ مِثلَ ما صُنِعَ إلَیهِ فقَد کافَأ، ومَن أضعَفَ کانَ شَکوراً (بحار الأنوار، ج۷۵، ص۴۲، ح۴ و ج۷۸، ص۸۲، ح۸۰).
امام علی علیه السلام: مَن جازاکَ بِالشُّکرِ فقَد أعطاکَ أکثَرَ مِمّا أخَذَ مِنکَ (همان‌جا).
