دینی به خوبی تبیین شده است.
به گزارش پیامبر خداصلی الله علیه و آله خداوند متعال خود فرموده است که به مشیت من است که بشر میخواهد و به اراده من است که اراده میکند و به نعمت من است که بر معصیت قدرت مییابد و به کمک و عافیت من است که طاعت انجام میدهد.۱
شبیه این سخن از امام رضاعلیه السلام نیز نقل شده است.۲ همچنین پیامبر خداصلی الله علیه و آله میفرماید که: هر که گمان ببرد خداوند به بدی و زشتی امر میکند، در حقیقت، بر خدا دروغ بسته است و هر که گمان بَرَد که خیر و شر، بدون مشیت خدایند، در حقیقت، خدا را از پادشاهیاش بیرون دانسته است و هر که گمان بَرَد که گناهان، بدون نیروی خدا انجام میشوند، در حقیقت، بر خدا دروغ بسته است.۳
در حدیثی دیگر، با بیانی متفاوت همین حقیقت را چنین تبیین نموده است که: نه خداوند از روی اجبار، فرمانبری میشود، و نه از روی شکست، نافرمانی میشود و نه بندگان را بدون سرپرست، رها کرده است؛ بلکه او قدرت برتری دارد که بر قدرتی که به آنان داده، غلبه دارد و مالک چیزی است که به آنان تملیک نموده است. به همین جهت، اگر بندگان، فرمان خدا را امتثال نمایند، چیزی و کسی نمیتواند از آن باز بدارد، و اگر قصد
1.. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله: عَنِ اللّهِ أروی حَدیثی، إنَّ اللّهَ تَبارَک وتَعالى یقولُ: یابنَ آدَمَ! بِمَشیئَتی کنتَ أنتَ الَّذی تَشاءُ لِنَفسِک ما تَشاءُ، وبِإِرادَتی کنتَ أنتَ الَّذی تُریدُ لِنَفسِک ما تُریدُ، وبِفَضلِ نِعمَتی عَلَیک قَوِیتَ عَلى مَعصِیتی، وبِعِصمَتی وعَونی وعافِیتی أدَّیتَ إلَی فَرائِضی (ثواب الأعمال، ص۳۴۳، ح۱۳ و ص۳۴۰، ح۱۰؛ الفردوس، ج۵، ص۲۳۰، ح۸۰۴۳؛ کنز العمّال، ج۱۵، ص۹۳۹، ح۴۳۶۱۵).
2.. الکافی عن أحمد بن محمّد بن أبی نصر: قُلتُ لِأَبِی الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام: إنَّ بَعضَ أصحابِنا یقولُ بِالجَبرِ، وبَعضَهُم یقولُ بِالاِستِطاعَة. قالَ: فَقالَ لی: اُکتُب بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ، قالَ عَلِی بنُ الحُسَینِ: قالَ اللّهُ عزّ و جلّ: یابنَ آدَمَ بِمَشیئَتی کنتَ أنتَ الَّذی تَشاءُ، وبِقُوَّتی أدَّیتَ إلَی فَرائِضی، وبِنِعمَتی قَوِیتَ عَلى مَعصِیتی، جَعَلتُک سَمیعاً بَصیراً، ما أصابَک مِن حَسَنَة فَمِنَ اللّهِ وما أصابَک مِن سَیئَة فَمِن نَفسِک، وذلِک أنّی أولى بِحَسَناتِک، وأنتَ أولى بِسَیئاتِک مِنّی، وذلِک أنّی لا اُسأَلُ عَمّا أفعَلُ وهُم یسأَلونَ قَد نَظَمتُ لَک کلَّ شَیءٍ تُریدُ (الکافی، ج۱، ص۱۵۹، ح۱۲؛ التوحید، ص۳۳۸، ح۶).
3.. مَن زَعَمَ أنَّ اللّهَ یأمُرُ بِالسّوءِ وَالفَحشاءِ فَقَد کذَبَ عَلَى اللّهِ، ومَن زَعَمَ أنَّ الخَیرَ وَالشَّرَّ بِغَیرِ مَشیئَة اللّهِ فَقَد أخرَجَ اللّهَ مِن سُلطانِهِ، ومَن زَعَمَ أنَّ المَعاصِی بِغَیرِ قُوَّة اللّهِ فَقَد کذَبَ عَلَى اللّهِ، ومَن کذَبَ عَلَى اللّهِ أدخَلَهُ اللّهُ النّارَ (الکافی، ج۱، ص۱۵۸، ح۶؛ التوحید، ص۳۵۹، ح۲).
