153
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

است، و به همین جهت است که همواره از جهل و نداشتن حرّیت اراده و اختیار می‏گریزد.۱

ایشان در تبیین معنای حیات، سه معنا یا مرتبه از نظر قرآن کریم برای آن بیان می‏کند که عبارت اند از: حیات دنیوی، حیات اُخروی و حیات طیّبه. بر همین اساس، معتقد است که حیات در آیه شریف، نه به معنای نخست، بلکه به معنای دوم و سوم است. لذا تأکید می‏کند که برای آدمی، زندگی حقیقی‏ای وجود دارد که اشرف و کامل‏تر از حیات و زندگی پست دنیایی اوست، و وقتی به آن زندگی می‏رسد که استعدادش کامل و رسیده شده باشد، و این تمامیت استعداد به وسیله آراستگی به دین و دخول در زمره اولیای صالح دست می‏دهد، هم چنان که رسیدن به زندگی دنیایی وقتی به دست می‏آید که نطفه‏اش رشد و نمو کند تا استعدادش برای درک آن کامل شود، یعنی به صورت جنین در آید.۲

در همین معنا، آیه شریف (مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکرٍ أَوْ أُنْثی‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیینَّهُ حَیاة طَیبَة وَ لَنَجْزِینَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یعْمَلُونَ)۳ قرار دارد. مرحوم علّامه طباطبایی در تفسیر این آیه شریف، به تبیین طبقه سوم حیات می‏پردازد و بیان می‏دارد که این جمله با صراحت لفظش، دلالت دارد بر این که خدای تعالی، مؤمنی را که عمل صالح انجام دهد، به حیات جدیدی غیر آن حیاتی که به دیگران نیز داده، زنده می‏کند، نه این که حیاتش را تغییر دهد، مثلاً حیات خبیث او را به حیات طیّبی مبدّل می‏کند که اصل حیات، همان حیات عمومی باشد و صفتش را تغییر دهد؛ زیرا اگر مقصود این بود، کافی بود که بفرماید: «ما حیات او را طیّب می‏کنیم»؛ ولی این طور نفرمود، بلکه فرمود: «ما او را به حیاتی طیّبْ زنده می‏سازیم».

این حیات ـ‏ که آن را ویژه مردم باایمان و دارای عمل صالح دانسته ـ‏، حیاتی است حقیقی و واقعی و جدید که خدا آن را به کسانی که سزاوارند، عنایت می‏فرماید. این حیات جدید و اختصاصی، از زندگی گذشته ـ‏ که همه در آن مشترک اند ـ‏ جدا نیست، و در عین این که غیر آن است، با همان است. تنها اختلاف به مراتب است نه به عدد. پس کسی که دارای آن چنان زندگی‏ است، دو گونه زندگی ندارد؛ بلکه زندگی‏اش قوی‏تر و روشن‏تر و

1.. المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۲۸۰.

2.. همان، ج۹، ص۵۳ به بعد (با کمی تلخیص و تغییر).

3.. کسی از مرد و زن که با داشتن ایمان، عمل صالح کند، پس ما او را به یک زندگی طیّبی زنده می‏کنیم و اجرشان را به سنگ تمام و بهتر از آنچه می‏کردند، می‏دهیم (سورۀ نحل، آیۀ ۹۷).


الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
152

آفرینش در قرآن و حدیث آمده، مقدّمه این هدف نهایی است.

به سخن دیگر، حکمت آفرینش انسان، این است که با به کارگیری اندیشه و عقل، با آفریدگار خود آشنا شود و با به کار بستن برنامه‏هایی که او از طریق پیامبران خود برای سعادت دنیا و آخرت انسان، ارائه کرده، به سوی رحمت مطلق خداوند متعال، ره‏سپار گردد و برای همیشه از بهترین زندگی‏ها برخوردار شود.۱

امّا اگر فرمان عقل را نادیده بگیرد و به جای پیروی از آن، تسلیم هوس‏های حیوانی خود شود، آینه دلش زنگار می‏گیرد، خدا را فراموش می‏کند و بدین سان، از رحمت واسعه او دور می‏گردد و بدترین زندگی‏های ابدی را برای خود رقم می‏زند.۲

شناخت هدف، نقش مهمّی در معنای زندگی دارد. معنایی از زندگی می‏تواند تأثیر اساسی داشته باشد که با واقعیت‏های آفرینش به هماهنگی برسد. آگاهی از این حقایق، موجب واقع‏گرا شدن معنای زندگی می‏گردد و با دادن معنای متعالی به آن، هم جهت زندگی را تعیین می‏کند و هم احساس خوشایندی از زندگی به فرد می‏دهد.

سه. حیات انسانی

یکی از مسائل مهم انسان، مسئله حیات و زندگی اوست. این که ماهیت حیات چیست، نقش مهمی در شادکامی دارد؛ چرا که شادکامی، در باره زندگی است و تا معلوم نگردد که معنای زندگیِ انسانی چیست، نمی‏توان شادکامیِ آن را تعریف کرد.

علّامه طباطبایی در تفسیر واژه حیات در آیه شریف (یأَیُهَّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اسْتَجِیبُواْ للّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکمْ لِمَا یُحْییکمْ)۳ توضیح می‏دهد که زندگی، گران‏بهاترین متاعی است که یک موجود زنده برای خود سراغ دارد، و چگونه چنین نباشد و حال آن که در ماورای زندگی، غیر از عدم و بطلان، چیز دیگری نیست، و معلوم است که این ارزش برای زندگی را به خاطر اثر آن قائل است که عبارت است از شعور و اراده که نشاط و سعادت زندگی انسانی به آن

1.. این همان مرحلۀ اعلای سعادت (شادکامی) است.

2.. این همان بدترین مرحلۀ شقاوت (ناشادکامی) است.

3.. سورۀ انفال، آیۀ ۲۴.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64639
صفحه از 839
پرینت  ارسال به