رأفت، ظریفتر از رحمت است و در ناخوشی واقع نمیشود؛ ولی رحمت، گاه برای مصلحت، در ناخوشی هم واقع میشود.۱
واژه رئوف، در قرآن کریم، یازده بار به عنوان صفت خداوند، به کار رفته است: دوبار با تعبیر (بِالنَّاسِ لَرَءُوفٌ رَّحِیمٌ؛۲ به مردمان، مهرورز و با آنها مهربان است)، دوبار با تعبیر (رَءُوفُ بِالْعِبَادِ؛۳ به بندگان، مهرورز است)، دو بار با تعبیر (بِالْمُؤْمِنِینَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ؛۴ به مؤمنان، مهرورز و با آنها مهربان است)، یک بار با تعبیر (بِهِمْ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ؛۵ به آنها مهرورز و با آنها مهربان است) و چهار بار هم به تنهایی۶.۷
احادیث، ویژگیهای چندی برای نام «رئوف» بیان کردهاند؛۸ امّا نکته مهم، ارتباط رأفت و رحمت در احادیث است. در نیایشهای بر جای مانده از پیشوایانعلیهم السلام آمده است: «یا رَؤوفاً فی رَحمَتِهِ؛۹ ای مهرورز در رحمت خود!»؛ «بِرَأَفَتِک أَرجو رَحمَتَک؛۱۰ به مهرورزی تو، به رحمتت امید دارم»؛ «أَسأَلُک بِرَحمَتِک التی اشتَقَقتَها مِن رَأَفَتِک؛۱۱ از تو درخواست میکنم به رحمتت که آن را از رأفتت برگرفتهای». از این نیایشها چنین برداشت میشود که رأفت، سبب رحمت است. پس با هر رأفتی، رحمتی هست؛ ولی عکس آن، صادق نیست؛ زیرا رأفت، پیشتر و ظریفتر از رحمت است. این موضوع، با آنچه از جوهری و ابن اثیر نقل کردیم، هماهنگ است.
این صفات با ویژگیهای خاصشان، دل انسان را گرم و امید انسان را افزایش میدهند و
1.. النهایة، ج۲، ص۱۷۶.
2.. سورۀ بقره، آیۀ ۱۴۳؛ سورۀ حج، آیۀ ۶۵.
3.. سورۀ بقره، آیۀ ۲۰۷؛ سورۀ آل عمران، آیۀ ۳۰.
4.. سورۀ توبه، آیۀ ۱۲۸.
5.. سورۀ توبه، آیۀ ۱۱۷.
6.. سورۀ نحل، آیۀ ۷ و ۴۷؛ سورۀ حدید، آیۀ ۹؛ سورۀ نور، آیۀ ۲۰.
7.. دانشنامۀ عقاید اسلامی، ج۶، ص۱۰۷ به بعد.
8.. ر.ک: همان، ص۱۰۸ به بعد.
9.. الملهوف، ص۳۷۲؛ بحار الأنوار، ج۹۵، ص۱۷۴، ح۲۲.
10.. الأمالی، مفید، ص۲۴۲، ح۳؛ الأمالی، طوسی، ص۱۷، ح۱۹.
11.. جمال الاُسبوع، ص۱۸۴.
