105
الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)

۰.​نشانه خشنودیِ خداوند سبحان از بنده، خشنودیِ بنده به آن چیزی است که خداوند سبحان به سود و زیان وی حکم کرده است.

این حدیث، به روشنی بیان می‏کند که حکم و قضایی که خداوند متعال برای بنده‏اش در نظر گرفته، یا به سود اوست (نعمت) و یا به زیانش (بلا).

امام زین‏العابدینعلیه السلام از تعبیر «فیما قَضَی عَلَیهِ فیما أحَبَّ أو کرِهَ»۱ و «مَا قَضَیتَ لِی وَعَلَی»۲ استفاده کرده است. در سفارش لقمان به فرزندش نیز به این نکته اشاره شده که قضای خدای متعال، یا مورد پسند انسان است (نعمت) و یا ناپسند (بلا).۳

امام صادقعلیه السلام نیز در این باره می‏فرماید:

۰.إعلَموا أنَّهُ لَن یؤمِنَ عَبدٌ مِن عَبیدِهِ حَتَّی یرضَی عَنِ اللّهِ فیما صَنَعَ اللّهُ إلیه، وَصَنَعَ بِهِ عَلَی مَا أحَبَّ وَ کرِهَ، ولن یصنَعَ اللّهُ بِمَن صَبَرَ وَ رَضِی عَنِ اللّهِ إلّا مَا هُوَ أهلُهُ، وَ هُوَ خیرٌ لَهُ مِمَّا أحَبَّ وَ کرِهَ.۴

۰.بدانید که هرگز بنده‏ای از بندگان خدا، مؤمن [حقیقی] نخواهد شد، مگر این که به آنچه خدا برای او و یا در حقّ او کرده، خوشایندش باشد یا نباشد، خشنود گردد. البته خداوند هرگز در حقّ کسی که شکیبایی می‏ورزد و از او خشنود باشد، جز آنچه را که سزاوار [خداوندی] اوست، انجام نمی‏دهد و این برای او از آنچه می‏پسندد و نمی‏پسندد، بهتر است.

در این حدیث نیز، منظور از جمله «آنچه خدا برای او و یا در حقّ او کرده»، همان حکم و قضای الهی است، و این که گفته شده «خوشایندش باشد، یا نباشد»، منظور، بلا و نعمت است.

در حدیث دیگری که از امام علیعلیه السلام نقل شده است، می‏توان تقسیم قضا به دو بخش سود و زیان را مشاهده کرد. ایشان می‏فرماید:

۰.إنْ عَقَدْتَ أیمَانَک فَارْضَ بِالمَقضِی عَلَیک وَلَک، وَ لا تَرْجُ أحَداً إلّا اللّهَ، وَانْتَظِرْ مَا ​

1.. الصَّبرُ والرِّضَا عَنِ اللّهِ رَأسُ طاعَةِ اللّه، وَمَن صَبَرَ وَ رَضِی عَنِ اللّه فیما قَضَی عَلَیهِ فیما أحَبَّ أو کرِهَ، لَم یقضِ اللّهُ لَهُ فیما أحَبَّ أو کرِهَ إلّا مَا هُوَ خَیرٌ لَهُ (الکافی، ج۲، ص۶۰، ح۳).

2.. اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَوَفِّقنی لِقَبولِ مَا قَضَیتَ لِی وَعَلَی، وَرَضِّنی بِمَا أخَذتَ لِی وَمِنِّی (الصحیفة السجادیة، ص۶۲، دعای ۱۴؛ المصباح، کفعمی، ص۲۸۰).

3.. یا بُنَی، أحُثُّک عَلی سِتِّ خِصالٍ، لَیسَ مِنهَا خَصلَةٌ، إلّا وَ هِی تُقَرِّبُک إلی رِضوانِ اللّهِ، وَتُبَاعِدُک مِن سَخَطِهِ:... وَالثَّانِیةُ: الرِّضَا بِقَضَاءِ اللّهِ فیما أحبَبتَ وَکرِهتَ... (کنز الفوائد، ج۲، ص۱۶۴).

4.. الکافی، ج۸، ص۸، ح۱؛ بحار الأنوار، ج۷۸، ص۲۱۷، ح۹۳.

الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
104

امام کاظمعلیه السلام نقل می‏کند که در یکی از جنگ‏ها، گروهی خود را به پیامبر خداصلی الله علیه و آله عرضه داشتند. پیامبرصلی الله علیه و آله پرسید که: «اینان چه کسانی هستند؟». پاسخ دادند: ای پیامبر خدا! ما مؤمن هستیم. پیامبرصلی الله علیه و آله پرسید: «ایمانتان به چه درجه‏ای رسیده است؟». آنان در پاسخ گفتند: شکیبایی هنگام گرفتاری، و سپاس‏گزاری هنگام راحتی، و خشنودی هنگام قضا[ی الهی].۱

از امام علیعلیه السلام نیز نقل شده که ایشان به همین ترتیب، این سه عنوان را به کار برده و فرموده‏اند که اگر کسی از این سه برخودار باشد، خیر دنیا و آخرت۲ و رضایت خدا را به دست آورده است.۳ لذا در دعای خود، آنها را از خداوند متعال درخواست می‏کند.۴

در پاره‏ای از روایات، دو عنوان رضا و صبر، معمولاً با هم آمده‏اند.۵ در بخش دیگری از روایات، به جای استفاده از واژه‏های بلا و نعمت، تعبیرهایی به کار رفته که می‏توانند رابطه میان این دو با رضا را توضیح دهند. این تعبیرها، به دو حالت خوشایند بودن و ناخوشایند بودن وضعیت زندگی، اشاره دارند. مثلاً امام علیعلیه السلام می‏فرماید:

۰.عَلامَةُ رِضَا اللّهِ سُبحَانَهُ عَنِ العَبدِ، رِضَاهُ بِمَا قَضَی بِهِ سُبحَانَهُ لَهُ وَ عَلَیه.۶

1.. امام کاظم علیه السلام: رَفَعَ إلى رسول اللّه صلی الله علیه و آله قَومٌ فی بَعضِ غَزَواتِهِ، فَقالَ: مَنِ القَومُ؟ فَقالوا: مُؤمِنونَ یا رسول اللّه.قالَ: وما بَلَغَ مِن إیمانِکم؟ قالوا: الصَّبرُ عِندَ البَلاءِ، وَالشُّکرُ عِندَ الرَّخاءِ، وَالرِّضا بِالقَضاءِ.فَقالَ رسول اللّه صلی الله علیه و آله: حُلَماءُ عُلَماءُ، کادوا مِنَ الفِقهِ أن یکونوا أنبِیاءَإن کنتُم کما تَصِفونَ، فَلا تَبنوا ما لا تَسکنونَ، ولا تَجمَعوا ما لا تَأکلونَ، وَاتَّقُوا اللّهَ الَّذی إلَیهِ تُرجَعونَ (الکافی، ج۲، ص۴۸، ح۴؛ مشکاة الأنوار، ص۷۵، ح۱۴۳؛ بحار الأنوار، ج۲۲، ص۱۴۴، ح۱۳۲).

2.. ثَلاثٌ مَن کنَّ فیهِ فَقَد رُزِقَ خَیرَ الدُّنیا وَ الآخِرَة؛ هُنَّ: الرِّضَا بِالقَضَاءِ وَ الصَّبرُ عَلَی البَلاءِ، وَ الشُّکرُ فِی الرَّخاءِ (غرر الحکم، ح۶۲۸۳؛ عیون الحکم و المواعظ، ص۲۸۲، ح۶۲۸۳).

3.. إنَّکُم إن صَبَرتُم عَلَی البَلاءِ، وَ شَکَرتُم فِی الرَّخاءِ، وَ رَضِیتُم بِالقَضاءِ، کانَ مِن اللِه سُبحانَهُ الرَّضا (غرر الحکم، ح۳۸۴۵).

4.. اللّهُمَّ!... وَ أسأَلُک أن تَرزُقَنِی شُکرَ نِعمَتِک، وَ صَبراً عَلَی بَلیتِک، وَ رِضی بِقَدَرِک (مهج الدعوات، ص۱۳۰).

5.. امام علی علیه السلام می‏فرماید: مردی به حضور پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و گفت: ای پیامبر خدا! جانم سیر و قانع نمی‏گردد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به او فرمود: «قُل: اللَّهُمَّ رَضِّنِی بِقَضَائِک، وَ صَبِّرنِی عَلَی بَلَائِک، وَ بارِک فِی أقدَارِک، حَتّی لا أُحِبَّ تَعجیلَ شَیءٍ أخَّرتَهُ، وَ لا تَأخیرَ شَیءٍ عَجَّلْتَهُ» (قرب الإسناد، ص۲۲۰). نیز، ر.ک: دانش‏نامۀ عقاید اسلامی، ج۹، ص۱۳۶ به بعد.

6.. غرر الحکم، ح۶۳۴۴.

  • نام منبع :
    الگوی اسلامی شادکامی با رویکرد روان شناسی مثبت گرا (ویراست دوم)
    سایر پدیدآورندگان :
    عبّاس پسنديده
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1395
    نوبت چاپ :
    سوم
تعداد بازدید : 64843
صفحه از 839
پرینت  ارسال به