بنا بر این، افراط‌گرایی، چه در نقل کرامات اولیا و چه در انکار مقامات آنان، نکوهیده و خطرناک است؛ چرا که بدون دلیل قاطع، نه می‌توان آنچه را به اولیا نسبت داده شده، انکار کرد و نه می‌توان آن را پذیرفت و در گفتار و نوشتار، بدان استناد نمود؛ بلکه برای پیشگیری از افراط‌گرایی از هر سو، ارزیابی دقیق گزارش‌های یاد شده جهت جداسازی خرافه از حقیقت، سَره از ناسَره و صحیح از سقیم، ضروری است.
البتّه این مهم کار هر کسی نیست؛ بلکه نیازمند تخصّص است. چه بسا کسانی که با انگیزه خرافه‌زدایی به میدان می‌آیند؛ ولی به دلیل نداشتن آگاهی و تخصّص لازم، ندانسته، مرتکب ظلمی فاحش و نابخشودنی در حقّ اولیای الهی می‌گردند و در دامِ «افراط‌گری در انکار مقامات» می‌افتند و به گفته امام خمینی، مصداق «قُطّاع طریق حق» می‌شوند.

معیارهای تشخیص خرافات و کرامات

برای ارزیابی گزارش‌هایی که درباره کرامات اهل بیت علیهم السلام و اولیای الهی نقل می‌شوند، چند معیار می‌توان ارائه کرد. این معیارها، عبارت ‌اند از:

یک. صحّت سند

نخستین چیزی که باید در ارزیابی کراماتِ نقل شده به آن توجه کرد، سند آن‌هاست. تجربه نشان می‌دهد که بطلان بسیاری از گزارش‌های نادرست، در همین مرحله آشکار می‌شود.

دو. انطباق با موازین عقلی و علمی

دومین میزان ارزیابی گزارش کرامات، انطباق آن‌ها با موازین عقلی و علمی است. در حدیثی از امام صادق علیه السلام آمده:
إذا أرَدتَ أن تَختَبِرَ عَقلَ الرَّجُلِ فی مَجلِسٍ واحِدٍ فَحَدِّثهُ فی خِلالِ حَدیثِکَ بِما لا یَکونُ، فَإِن أنکَرَهُ فَهُوَ عاقِلٌ، وَ إن صَدَّقَهُ فَهُوَ أحمَقُ. ^۱

هر چند در جامعه ما خطر انکار،‌ به اندازه خطر خرافه‌گرایی نیست، ولی به هر حال، انکار مقامات اهل بیت علیهم السلام و پیروان راستین آن‌ها (از اهل معرفت) نیز یک آسیب جدّی برای شناخت حقیقت و حرکت در جهت رسیدن به مقصد انسانیت است. خطر این آفت، به حدّی است که امام خمینی رحمه الله در نامه عرفانی خود به فرزند عزیزش مرحوم حاج احمد آقا، مُنکِران مقامات اهل معرفت را «قُطّاع طریق حق»^۱ نامیده است:
پسرم! آنچه در درجه اوّل به تو وصیّت می‌کنم، آن است که انکار مقامات اهل معرفت نکنی، که این، شیوه جُهّال است، و از مُنکِرین مقامات اولیا بپرهیزی که اینان، قُطّاعِ طریقِ حق هستند.^۲
همچنین در توصیه به همسر فرزند بزرگوارش می‌نویسد:
من نمی‌خواهم تطهیر مدّعیان را بکنم، که «ای بسا خرقه که مستوجب آتش باشد!». من می‌خواهم اصل معنا و معنویّت را انکار نکنی؛ همان معنویّتی که کتاب و سنّت از آن یاد کرده‌اند... . در هر صورت، با روح انکار، نتوان راهی به سوی معرفت یافت. آنان که انکار مقامات عارفان و منازل سالکان کنند، چون خودخواه و خودپسند هستند، هر چه را ندانستند، حمل به جهل خود نکنند، و انکار آنان کنند^۳ تا به خودخواهی و خودبینی‌شان خدشه وارد نشود. ^۴