191
خاطره‌هاي آموزنده

آمده است: کتاب خدا و سنّت نبی خدا. کتاب خدا و سنّت من.۱
۲. عبارت کتاب الموطأ، مرسل است، و از این رو، امکان احتجاج با آن وجود ندارد، و بحث از وثاقت و عدم وثاقت آن، راه به جایی نمی‌برد.
۳. هیچ یک از مؤلفان صحاح ششگانه، این متن را روایت نکرده‌اند، در حالی که عبارت «کتاب خدا و عترتم»، در کتاب‌هایی مانند: صحیح مسلم، و سنن ترمذی و نسایی و دارمی و مسند احمد بن حنبل آمده است.
۴. مؤلف کتاب المستدرک علی الصحیحین، این عبارت را به دو شکل آورده است: روایت اوّلی را از ابن عباس و دومی را از ابوهریره، و دومی را گواه اوّلی آورده است؛ چرا که سند حدیث دومی بر اساس دیدگاه‌های بخاری درست و صحیح نیست، به همین رو آن را شاهد روایت اوّل آورده است. در این سند، از صالح بن موسی طلحی یاد شده، که از رجال بخاری و مسلم نیست، و رجال‌شناسان اهل سنّت، او را تضعیف کرده‌اند و در باره‌اش _ همان طور که در تهذیب التهذیب آمده _ گفته‌اند: او شخص قابل اعتماد و ثقه‌ای نیست. به رغم خوب بودن خودش، احادیثش ضعیف‌ اند. اخبار مُنکَر از افراد ثقه زیاد نقل کرده است. حدیث وی غیر قابل نوشتن است، ضعیف است، مورد اعتنا نیست، به احادیث وی عمل نمی‌شود، و روایات مُنکَر را نقل می‌کند... .۲
در سند این روایت، همچنین اسماعیل بن ابی اویس است که در ضعف، مثل صالح بن موسی است؛ چون اکثر رجال‌شناسان، او را تضعیف کرده‌اند.۳ ابن معین گفته است: او و پدرش ضعیف و دزد حدیث ‌اند. و نیز گفته: او آدم پریشان‌عقل و دروغ‌گویی است و قابل اعتنا نیست. نَسایی گفته: او ضعیف است و ثقه نیست.

1.. المستدرک علی الصحیحین، ج۱، ص۱۷۱ و ۱۷۲، ح۳۱۹؛ السنن الکبری، ج۱۰، ص۱۹۵، ح۲۰۳۳۶؛ سنن الدار قطنی، ج۴، ص۱۵۹.

2.. تهذیب التهذیب، ج۱، ص۲۵۷.

3.. تنها مسلم در صحیحش از او روایت کرده است.


خاطره‌هاي آموزنده
190

من در میان شما چیزی را بر جای می‌گذارم که اگر آن را بگیرید، هرگز گمراه نمی‌شوید: کتاب خدا _ که یک سر آن در دست خدا و سر دیگرش در دست شماست _ و اهل بیتم.۱
عبارت «کتاب خدا و عترتم» در کتاب‌های دیگر مثل: سنن الدرامی، السنن الکبری (بیهقی)، فضائل الصحابة (ابن حنبل)، السنن الکبری (نَسایی) و نیز دیگر منابع حدیثی آمده است.
بر اساس آنچه گفته شد، می‌بینیم که حدیث «کتاب الله و عترتی» از جمعی از صحابه، از طرق گوناگون، و با اسناد صحیح، روایت شده است. پس می‌توان گفت که:
الف. رسول خدا صلی الله علیه و‌آله در این حدیث، بنا داشته که اهل بیتش را به اعتبار این که حافظ سنّت و مُجری آن هستند، معرفی کند؛ چرا که حتی قانون خوب نیز اگر مجری صالح قابل اعتماد و مطمئن نداشته باشد، امکان تطبیق و اجرای دقیق ندارد.
ب. عبارت «کتاب خدا و سنّتم» به دلایلی که در پی می‌آیند، قابل اعتماد نیست. پس نمی‌تواند بر روایت «کتاب خدا و عترتم» ترجیح داشته باشد و یا جایگزین آن شود. شواهد ضعف آن عبارت، به این شرح است:
۱. مالک بن انس در کتاب الموطّأ، آن را به صورت مُرسَل، این گونه آورده است:
رسول خدا صلی الله علیه و‌آله فرمود: در میان شما دو چیز را باقی گذاردم که اگر آن دو را نگه دارید، هرگز گمراه نشوید: کتاب خدا و سنت پیامبر خدا.۲
در المستدرک علی الصحیحین و السنن الکبری به نقل از ابن عباس و ابوهریره

1.. المطالب العالیة، ج۴، ص۶۵، ح۳۹۷۲. ابن حجر گفته است: اسناد این روایت صحیح است. مختصر إتحاف السادة المهرة، ج۹، ص۱۹۴، ح۷۴۸۳. بوصیری گفته است: اسحاق، آن را با سند صحیح نقل کرده است (مشکل الآثار، ج۲، ص۳۰۷).

2.. الموطأ، ج۲، ص۸۹۹، ح۳.

  • نام منبع :
    خاطره‌هاي آموزنده
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری
    تعداد جلد :
    1
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9354
صفحه از 371
پرینت  ارسال به