319
علم و حكمت جلد اوّل

مطالبى را مطرح كرده اند كه مبالغه آميز به نظر مى آيد و پذيرفتن آنها بدون توضيحات لازم مشكل است؛ مثلاً جلوس متعلّم در برابر عالم ، ثواب شصت شهيد دارد و يا اينكه حضور در مجلس عالم از هزار غزوه مستحب و . . . فضيلتش بيشتر است .
هر چند سند اين احاديث اعتبار لازم را براى اثبات اين فضايل ندارند ، ليكن رد كردن آنها نيز با توجه به استدلالى كه در ذيل حديث «خير دنيا و آخرت با دانش و بدى دنيا و آخرت با نابخردى است» ، ۱ آسان نيست . در واقع اين احاديث از انواع تأكيدات براى تشويق مردم به علم و آگاهى استفاده كرده اند ، تاكسى كه براى بالا بردن سطح آگاهيهاى خود نياز به تعلّم و حضور در مجلس عالم دارد ، به هيچ بهانه اى مجلس و تحصيل علم را ترك نكند؛ حتى به بهانه حج و جهاد مستحب .

1.بنگريد به : ص ۴۱ ح ۲۸ .


علم و حكمت جلد اوّل
318

عبادت به خودى خود و بدون در نظر گرفتن احكام پنجگانه فقهى؛ يعنى علم ذاتا بر عبادت مقدم است و اين تقدم، علل مختلفى مى تواند داشته باشد ؛ مانند اينكه عبادت بدون علم ممكن نيست .

۲ ـ نقش سازنده عبادت در كنار علم

در فصلهاى گذشته به نقش سازنده و بنيادى عبادات در پيدايش نور علم والهامات قلبى اشاره شد . ۱ همچنين تأكيد گرديد كه جوهر علم در وجود انسان بدون عمل قابل دوام نيست ۲ . بنابراين هدفِ احاديثى كه علم را بر عبادت ترجيح مى دهند ، تضعيف و يا انكار نقش سازنده عبادت در كنار علم نيست ، بلكه تأكيد بر توأم ساختن عبادت با علم و تحذير از عبادت جاهلانه است .
در بخش هفتم خواهد آمد كه عبادت بدون علم و آگاهى ، نه تنها ارزشى ندارد، بلكه خطر آفرين است ۳ .
بنابر اين احاديث اين فصل نمى توانند بهانه اى براى ترك عبادات ـ حتى عبادتهاى مستحب ـ گردد . نقل است كه روزى شخصى از محقق بزرگ اسلام شيخ انصارى ـ رضوان اللّه تعالى عليه ـ پرسيد در تعارض ميان نافله شب و مطالعات علمى كدام يك مقدم است ؟ شيخ كه مى دانست او اهل قليان است و اين مسأله بهانه اى براى ترك نافله شب است ، در پاسخ فرمود : «چرا ميان نماز شب و مطالعه تعارض برقرار مى سازى ؟ بگو : مطالعه و قليان كدام يك تقدم دارند » .

۳ ـ مبالغه در بيان فضيلت علم

برخى از احاديث اين فصل در مقام بيان فضيلت علم و ترجيح آن بر عبادت ،

1.بنگريد به : ص ۸۵: عمل / ص ۲۰۵ : نماز ص ۲۰۷ : روزه .

2.بنگريد به : ص ۸۹ ح ۲۵۰ .

3.بنگريد به : ص ۶۸۷ : خطر دانشمند بدكار و نادان عابد .

  • نام منبع :
    علم و حكمت جلد اوّل
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری شهری، با همکاری: رضا برنجکار، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 110751
صفحه از 443
پرینت  ارسال به