زندانى كند .۱به نظر مىرسد زندانى شدن امام عليه السلام در ماههاى پايانى حضور ايشان در آن ديار بوده است. از سوى ديگر ، در گزارشى آمده است كه مطلبى ساختگى از جانب امام عليه السلام در ميان مردم شايع شده بود.۲بعيد نيست كه اين شايعه ، توسّط حكومت عليه امام منتشر شده باشد و خليفه به دنبال ترور شخصيتى امام بوده باشد. ابو صلت ، خود را به زندان سرخس مىرساند و پس از ملاقات به امام مىگويد كه در بين مردم ، شايع است كه شما چنين ادّعا كردهاى : «إِنَّكُمْ تَدَّعُونَ أَنَّ النَّاسَ لَكُمْ عَبِيدٌ»۳ ؛ يعنى مردم بندگان شما هستند. امام رضا عليه السلام از انتشار اين شايعه بسيار ناراحت شد و دست به دعا برداشت و گفت :
خدايا! اى آفريدگار آسمانها و زمين! داناى به آشكار و نهان! تو شاهدى كه من آن را هيچ گاه نگفتهام و نشنيدهام كه هيچ يك از پدرانم آن را گفته باشد و تو دانايى كه اين مردم چه ستمها بر ما روا داشتند و اين هم يكى از آنهاست .۴
در صورت صحيح بودن اين گزارش، نبايد اين زندان ، مدّت مديدى طول كشيده باشد؛ چون مدّتى بعد ، خليفه اخبار پيروزىهاى سپاهش بر كافران را در خانه امام عليه السلام (محلّ حبس) به ايشان مىدهد و امام عليه السلام به او پيشنهاد بازگشت به بغداد را مىدهد و او نيز مىپذيرد. پيش از بازگشت ، فضل بن سهل در سرخس كشته
1.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۲ ص ۱۸۳ ح ۶ . گزارش زندانى شدن امام عليه السلام در سرخس را فقط در همين حديث يافتيم و منبع ديگرى يافت نشد ؛ امّا نكته مهم آن است كه سند روايت ، «صحيح» است و در حديث آمده كه امام عليه السلام در خانهاى در سرخس ، زندانى شده بود ، در حالى كه در بند بوده و زندانبانان ، در ابتدا ، مانع از ورود ابو صلت به داخل آن خانه مىشوند . احتمال دارد اين زندان در راه بازگشت از مرو به طوس و سپس بغداد و پيش از تصميم به قتل امام بوده باشد .
2.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج۲ ص ۱۸۳ ح ۶.
3.ر . ك : ح ۵۸۵ .