مدّعيان مخلوق بودن قرآن نام مى‏برند . طالوت زنديق نيز نخستين كسى شمرده شده كه در باب خلق قرآن ، كتاب نوشت .^۱
مسئله حدوث و قدم قرآن ، زمينه‏ساز وقوع نزاع شديد و ديرپايى ميان فرق اسلامى شد كه در كتب تاريخ به «مِحْنَة القرآن» مشهور است . گرايش مأمون عباسى به ديدگاه حدوث قرآن و اعلام آن در سال ۲۱۲ قمرى ، سبب تقويت معتزليان شد و از اين طريق ، مخالفان سنّتى آنان - كه به اهل حديث معروف بودند - زير فشار سنگين سياسى و دينى قرار گرفتند .^۲ معتزليان توانستند مأمون را قانع كنند كه عقيده به قدم قرآن ، همانند اعتقاد مسيحيان در باره حضرت مسيح عليه السلام است .^۳مأمون ، ابتدا با بحث و مناظره به ترويج باورهاى معتزله پرداخت ؛ اما از آن جا كه اهل حديث بر عقيده خود پافشارى مى‏كردند ، آرام آرام ، قوّه قهريه گام به عرصه نهاد و فشارها و آزارها بر منكران خلق قرآن افزايش يافت . مأمون ، سپس در سال ۲۱۸ قمرى در دستورالعملى تمامى مردم را به پذيرش حدوث قرآن وادار كرد . او ابتدا نامه‏اى به اسحاق بن ابراهيم ، والى بغداد نوشت و پس از تبيين آياتى كه بر حدوث قرآن دلالت دارد ، عزل تمامى قضات معتقد به قدم قرآن را خواستار شد و از اسحاق بن ابراهيم خواست تا قضات را از ميان معتقدان به حدوث قرآن برگزيند و شهادت معتقدان به قدم قرآن را نيز نپذيرد . دستورالعمل مأمون با مخالفت گروهى از بزرگان سياسى و فرهنگى و ادارى رو به رو شد ؛ ولى احضار آنان به دربار و مشاهده خشم خليفه ، به مخالفت آنان پايان داد . با اين همه ، احمد بن حنبل و بشر بن وليد و تنى چند از بزرگان بغداد به مخالفت با خواسته‏هاى مأمون برخاستند .
مأمون در واكنش به اين مخالفت‏ها ، مجازات شديدترى براى مخالفان در نظر گرفت و دستور داد كه همه علما را در خصوص باور به حدوث قرآن بيازمايند و از فعاليت علماى معتقد به قدم قرآن جلوگيرى كنند .^۴

قرآن ، احتمالاً تحت تأثير آموزه تجسّد در مسيحيت با مقارنت ميان «كلمة اللّه» و «كلام الهى» و بنا بر اين تصور كه هر پديده آسمانى و برآمده از لوح محفوظ لزوماً قديم و نامخلوق نيز هست ، از ميانه دوم قرن اوّل در ميان برخى صحابه و تابعان مطرح شد^۱ و از آغاز قرن دوم به مسئله‏اى كلامى و جنجال‏برانگيز بدل گشت . معتزليان و پاره‏اى ديگر از اصحاب علم كلام در برابر اين ديدگاه - كه از نظر آنان عقيده‏اى غير معقول و مخالف با توحيد شمرده مى‏شد - ، ديدگاه حدوث قرآن را مطرح كردند .^۲ نظريه مزبور با نفى قدمت قرآن ، اعتقاد به فوق بشرى بودن آن را در معرض تهديد قرار داده ، به گونه‏اى متن مقدس را متنى تاريخى ، به سان ديگر متن‏ها جلوه مى‏داد و در مقابل ، باور به قدم قرآن نيز شائبه شرك از طريق اعتقاد به بيش از يك موجود ازلى را پديد مى‏آورد .^۳
در باره اين كه نخستين بار ، اين بحث را چه كسى مطرح كرد ، در نوشته‏هاى تاريخى ، اختلاف نظر وجود دارد . منابع تاريخى معمولاً از جعد بن درهَم ^۴ - كه سال‏هاى آخر حكومت هشام بن عبد الملك(م ۱۲۵ق) به سبب اعتقاداتش به دست عبد اللَّه قسرى اعدام شد -^۵ و از جهم بن صفوان‏^۶ - كه در سال ۱۲۸قمرى به سبب شركت در قيام حارث بن سريج در خراسان كشته شد -^۷و نيز از غيلان بن يونس عدوى دمشقى‏^۸ - كه پدرش از موالى عثمان بن عفان بود - ، به عنوان نخستين