41
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

۱ . روند شكل‏گيرى ولايت‏عهدى‏

پس از آن كه امام رضا عليه السلام به مرو وارد شد، مأمون ، منصب خلافت و حكومت را به ايشان پيشنهاد داد. موضوع «پيشنهاد خلافت» به امام عليه السلام ، در جلسات متعدّدى طى دو ماه در مرو به وسيله مامون انجام گرفت و در تمام اين جلسات ، امام عليه السلام از


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
40

شش . ولايت‏عهدى‏

مسئله ولايت‏عهدى، فصل بى‏نظيرى در دوران امامت امام رضا عليه السلام است كه زندگانى ايشان را از ديگر معصومان ، ممتاز ساخته است. مأمون ، پس از چيرگى بر برادرش امين، عهده‏دار حكومتى شد كه آميخته با چالش‏هاى داخلى بود. اگر چه مأمون، فاقد اقتدار پدر بود، ولى در زيركى و سياست‏مدارى در ميان خلفا ، كم‏نظير وشايد بى‏نظير بوده است. از مهم‏ترين مشكلات پيش روى وى ، قيام‏هاى علويان، روى‏گردانى ايرانيان و نارضايتى هميشگى شيعيان از حكومت عبّاسى بوده است. سياست مأمون، ايجاب مى‏كرد تا على بن موسى الرضا عليه السلام را جانشين خود معرّفى كند.
بنا بر شواهد تاريخى ، مردم خراسان و لشكريان حكومتى در روز پنجم ماه مبارك رمضان سال ۲۰۱ هجرى ،۱ با على بن موسى الرضا عليه السلام به عنوان ولى‏عهد حكومت عبّاسى بيعت كردند. اين خبر ، پس از مدّت كوتاهى در تمام بلاد اسلامى منتشر شد. بى‏ترديد ، انتشار اين خبر، اعجاب دوست و دشمن را به همراه داشت. اين بيعت ، هر چند موجب ناخشنودى بخش قابل توجّهى از عبّاسيان شد و حتّى آنان را در عراق به قيام وا داشت؛۲ امّا در پيشبرد اهداف سياسى مأمون، كمابيش مؤثّر واقع شد. برخورد زيركانه خليفه و پاسداشت ظاهرى او ، سبب شده بود كه برخى از شيعيان نيز ظاهرفريبى او را باور كنند.
در مسئله ولايت‏عهدى امام رضا عليه السلام همواره پرسش‏هايى مطرح بوده كه به صورت مختصر ، مى‏توان به برخى از آنها اشاره كرد :
نخست اين كه : روند شكل‏گيرى ولايت‏عهدى چگونه بوده است؟
دوم اين كه: مأمون از طرح مسئله اهداى خلافت يا پيشنهاد ولايت‏عهدى چه مقاصدى را دنبال مى‏كرد؟
سوم اين‏كه : نتيجه اين رخداد مهم تاريخى چه بود؟

1.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۲ ص‏۲۴۵، أعلام الورى: ص‏۳۲۸؛ تاريخ الطبرى: ج‏۸ ص‏۵۵۴ ، تاريخ ابن خلدون: ج ۳ ص ۳۱۰. متن عهد نامه ولايت‏عهدى در منابع روايى آمده است (كشف الغمّة: ج‏۳ ص‏۱۲۳، إحقاق الحق: ج‏۱۲ ص‏۳۷۶).

2.تاريخ ابن خلدون: ج ۳ ص ۳۱۰ . آنها خوش نداشتند كه حكومت از خاندان بنى العبّاس ، بيرون رود.

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 44372
صفحه از 584
پرینت  ارسال به