337
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

۲۳۵. امام رضا عليه السلام : روزى ابو حنيفه از نزد امام صادق عليه السلام بيرون آمد و با امام كاظم عليه السلام رو به رو شد و به او گفت: اى جوان! گناه و نافرمانى از جانب كيست؟
فرمود: «از سه حالت، بيرون نيست: يا از جانب خداوند عزّ و جلّ است، كه چنين نيست؛ زيرا براى بخشنده ، سزاوار نيست كه بنده‏اش را به جهت كارى كه نكرده، كيفر دهد.
يا از جانب خداوند عزّ و جلّ و بنده است، كه چنين هم نيست؛ زيرا براى شريكِ نيرومند، شايسته نيست كه بر شريك ناتوانش ستم روا بدارد.
و يا از جانب بنده است، كه البتّه چنين است. پس اگر او را كيفر دهد، به جهت گناهش است و اگر از او در گذرد، به جهت بزرگوارى و بخشندگى اوست».

۲۳۶. عيون أخبار الرضا عليه السلام - به نقل از ابراهيم بن ابو محمود - : از ابوالحسن الرضا عليه السلام در باره اين گفته خداى تعالى : «آنان را در ميان تاريكى‏هايى كه نمى‏بينند، رهايشان كرد» پرسيدم . فرمود: «رها كردن خداوند - تبارك و تعالى - مثل رها كردن مخلوقش نيست، بلكه وقتى دانست كه آنها از كفر و گم‏راهى دست بر نمى‏دارند، لطف و كمكش را از آنان ، باز مى‏دارد و ايشان را به اختيار خود ، رها مى‏كند» .
از ايشان در باره اين گفته خداى عزّ و جلّ : «خداوند، بر دل‏ها و گوش‏هايشان مُهر مى‏زند» ، پرسيدم .
فرمود: «ختم، همان مُهر زدن است كه بر دل‏هاى كافران به كيفر كفرشان زده مى‏شود، همان گونه كه خداوند عزّ و جلّ فرمود: «بلكه خداوند، بر دل‏هاى آنها به سبب كفرشان مُهر زد. پس جز اندكى ، ايمان نمى‏آورند».
پرسيدم: آيا خداوند عزّ و جلّ بندگانش را بر انجام دادن گناهان، مجبور مى‏كند؟
فرمود: « [خير؛] بلكه آنان را مخيّر مى‏كند و به ايشان مهلت مى‏دهد كه توبه نمايند».
گفتم: آيا بندگانش را به چيزى كه در توانشان نيست، موظّف مى‏كند؟
فرمود: «چگونه اين كار را مى‏كند، در حالى كه مى‏فرمايد: «و خدا بر بندگان [خود ]ستم‏كار نيست». سپس فرمود: «پدرم موسى بن جعفر ، از پدرش جعفر بن محمّد برايم نقل كرد كه فرمود: "كسى كه اعتقاد دارد خداى متعال، بندگانش را بر ارتكاب گناهان، مجبور مى‏سازد يا آنان را به آنچه در توانشان نيست، موظّف مى‏كند، ذبح شده به دست او را نخوريد و گواهى‏اش را نپذيريد و پشتِ سرش نماز نخوانيد و به او چيزى از زكات ندهيد"».


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
336

۲۳۵. الإمام الرضا عليه السلام : خَرَجَ أبو حَنيفَةَ ذاتَ يَومٍ مِن عِندِ الصّادِقِ عليه السلام ، فاستَقبَلَهُ موسَى بنُ جعَفَرٍ عليه السلام ، فَقالَ لَهُ : يا غُلامُ ، مِمَّنِ المَعصيَةُ؟
قالَ : «لا تَخلو مِن ثَلاثٍ : إمّا أن تَكونَ مِنَ اللَّهِ عزّ و جلّ ، ولَيسَت مِنهُ ؛ فَلا يَنبَغي لِلكَريمِ أن يُعَذِّبَ عَبدَهُ بِما لا يَكتَسِبُهُ .
وإمّا أن تَكونَ مِنَ اللَّهِ عزّ و جلّ ومِنَ العَبدِ ، ولَيسَ كَذلِكَ ؛ فَلا يَنبَغي لِلشَّريكِ القَويِّ أن يَظلِمَ الشَّريكَ الضَّعيفَ .
وإمّا أن تَكونَ مِنَ العَبدِ ، وهيَ مِنهُ ؛ فَإِن عاقَبَهُ اللَّهُ فَبِذَنبِهِ ، وإن عَفا عَنهُ فَبِكَرَمِهِ وجودِه» .۱

۲۳۶. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن إبراهيم بن أبي محمود : سَألتُ أبا الحَسَنِ الرِّضا عليه السلام عن قَولِ اللَّهِ تَعالى‏ : «وَ تَرَكَهُمْ فِى ظُلُمَاتٍ لَّا يُبْصِرُونَ»۲ ، فَقالَ : إنَّ اللَّهَ - تبارك وتعالي - لا يوصَفُ بِالتَّركِ كَما يوصَفُ خَلقُهُ ، ولكِنَّهُ مَتى‏ عَلِمَ أنَّهُم لا يَرجِعونَ عَنِ الكُفرِ وَالضَّلالِ مَنَعَهُمُ اللُّطفَ وَالمُعاوَنَةَ ، وخَلّى‏ بَينَهُم وبَينَ اختِيارِهِم .
قالَ : وسَأَلتُهُ عَن قَولِ اللَّهِ عزّ و جلّ : «خَتَمَ اللَّهُ عَلَى‏ قُلُوبِهِمْ وَ عَلَى‏ سَمْعِهِمْ»۳ ، قالَ : الخَتمُ هُوَ الطَّبعُ عَلى قُلوبِ الكُفّارِ عُقوبَةً عَلى كُفرِهِم ؛ كَما قالَ عزّ و جلّ : «بَلْ طَبَعَ اللَّهُ عَلَيْهَا بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلاً» .۴
قال : وسألته عَن اللَّهِ عزّ و جلّ هَل يُجبِرُ عِبادَهُ عَلَى المَعاصي؟ فَقالَ : بَل يُخَيِّرُهُم ويُمهِلُهُم حَتّى يَتوبوا .
قُلتُ : فَهَل يُكَلِّفُ عِبادَهُ ما لا يُطيقونَ؟ فَقالَ : كَيفَ يَفعَلُ ذلِكَ وهُوَ يَقولُ : «وَ مَا رَبُّكَ بِظَلَّمٍ لِّلْعَبِيدِ»۵؟!
ثمّ قال عليه السلام : حدّثني أبي موسى‏ بن جعفر ، عن أبيه جعفر بن محمّد عليهما السلام أنّه قال : «مَن زَعَمَ أنَّ اللَّهَ تَعالى يُجبِرُ عِبادَهُ عَلَى المَعاصي أو يُكَلِّفُهُم ما لا يُطيقونَ فَلا تَأكُلوا ذَبيحَتَهُ ، ولا تَقبَلوا شَهادَتَهُ ، ولا تُصَلّوا وَراءَهُ ، ولا تُعطوهُ مِنَ الزَّكاةِ شَيئاً» .۶

1.التوحيد : ص ۹۶ ح ۲ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۱۳۸ ح ۳۷ وليس فيه «وليس كذلك» ، الأمالي للصدوق : ص ۴۹۵ ح ۶۷۵ كلّها عن عبد العظيم الحسني عن الإمام الهادي عن أبيه عليهما السلام ، تحف العقول : ص ۴۱۲ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۵ ص ۴ ح ۲ .

2.البقرة : ۱۷ .

3.البقرة : ۷ .

4.النساء : ۱۵۵ .

5.فصّلت : ۴۶ .

6.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۱۲۳ ح ۱۶ ، الاحتجاج : ج ۲ ص ۳۹۶ ح ۳۰۳ ، كشف الغمّة : ج ۳ ص ۷۵ نحوه ، بحار الأنوار : ج ۵ ص ۱۱ ح ۱۷ .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 44819
صفحه از 584
پرینت  ارسال به