۲۳۵. امام رضا عليه السلام : روزى ابو حنيفه از نزد امام صادق عليه السلام بيرون آمد و با امام كاظم عليه السلام رو به رو شد و به او گفت: اى جوان! گناه و نافرمانى از جانب كيست؟
فرمود: «از سه حالت، بيرون نيست: يا از جانب خداوند عزّ و جلّ است، كه چنين نيست؛ زيرا براى بخشنده ، سزاوار نيست كه بندهاش را به جهت كارى كه نكرده، كيفر دهد.
يا از جانب خداوند عزّ و جلّ و بنده است، كه چنين هم نيست؛ زيرا براى شريكِ نيرومند، شايسته نيست كه بر شريك ناتوانش ستم روا بدارد.
و يا از جانب بنده است، كه البتّه چنين است. پس اگر او را كيفر دهد، به جهت گناهش است و اگر از او در گذرد، به جهت بزرگوارى و بخشندگى اوست».
۲۳۶. عيون أخبار الرضا عليه السلام - به نقل از ابراهيم بن ابو محمود - : از ابوالحسن الرضا عليه السلام در باره اين گفته خداى تعالى : «آنان را در ميان تاريكىهايى كه نمىبينند، رهايشان كرد» پرسيدم . فرمود: «رها كردن خداوند - تبارك و تعالى - مثل رها كردن مخلوقش نيست، بلكه وقتى دانست كه آنها از كفر و گمراهى دست بر نمىدارند، لطف و كمكش را از آنان ، باز مىدارد و ايشان را به اختيار خود ، رها مىكند» .
از ايشان در باره اين گفته خداى عزّ و جلّ : «خداوند، بر دلها و گوشهايشان مُهر مىزند» ، پرسيدم .
فرمود: «ختم، همان مُهر زدن است كه بر دلهاى كافران به كيفر كفرشان زده مىشود، همان گونه كه خداوند عزّ و جلّ فرمود: «بلكه خداوند، بر دلهاى آنها به سبب كفرشان مُهر زد. پس جز اندكى ، ايمان نمىآورند».
پرسيدم: آيا خداوند عزّ و جلّ بندگانش را بر انجام دادن گناهان، مجبور مىكند؟
فرمود: « [خير؛] بلكه آنان را مخيّر مىكند و به ايشان مهلت مىدهد كه توبه نمايند».
گفتم: آيا بندگانش را به چيزى كه در توانشان نيست، موظّف مىكند؟
فرمود: «چگونه اين كار را مىكند، در حالى كه مىفرمايد: «و خدا بر بندگان [خود ]ستمكار نيست». سپس فرمود: «پدرم موسى بن جعفر ، از پدرش جعفر بن محمّد برايم نقل كرد كه فرمود: "كسى كه اعتقاد دارد خداى متعال، بندگانش را بر ارتكاب گناهان، مجبور مىسازد يا آنان را به آنچه در توانشان نيست، موظّف مىكند، ذبح شده به دست او را نخوريد و گواهىاش را نپذيريد و پشتِ سرش نماز نخوانيد و به او چيزى از زكات ندهيد"».