319
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

مى‏شوند :

۱ . قضا و قدر تشريعى‏

قَدَر تشريعى ، بدين معناست كه خداوند متعال ، افعال اختيارى انسان را اندازه‏گيرى كرده و بر اساس مصالح و مفاسدى كه دارند ، آنها را به واجب، مستحب، حرام، مكروه و مباح ، تقسيم كرده است . نيز اندازه و مقدار پاداش آنها را معيّن نموده است .
قضاى تشريعى ، آن است كه خداوند ، فرمان اجراى قَدَر تشريعى را صادر كرده است ، چنان كه امام على عليه السلام در حديثى در تفسير قضا و قدر مى‏فرمايد :
الأَمرُ بِالطاعَةِ وَالنَّهيُ عَنِ المَعصيَةِ ... وَالوَعدُ وَالوعيدُ ، والتَّرغيبُ والتَّرهيبُ ، كُلُّ ذلِكَ قَضاءُ اللَّهِ في أَفعالِنا ، وَقَدَرُهُ لأَِعمالِنا .۱
فرمان به فرمان بردن و نهى از نافرمانى ... و وعده و تهديد ، و تشويق و هشدار ، همه اينها قضاى خداوند درباره كارهاى ما و قدر او براى كردار ما هستند .
نيز از امام رضا عليه السلام در تفسير قضا آمده است :
الحُكمُ عَلَيهِم بِما يَستَحِقُّونَهُ عَلى أَفعالِهِم مِنَ الثَّوابِ وَالعِقابِ في الدُّنيا وَالآخِرَة .۲
حكم بر آنان درباره استحقاق آنها به خاطر كارهايشان از پاداش و كيفر در دنيا و آخرت است .

۲ . قضا و قدر تكوينى‏

قضا و قدر تكوينى ، دو گونه‏اند : قضا و قدر تكوينى درباره آفرينش موجودات كه به معناى اندازه‏گيرى و صدور فرمان پديد آوردن آنهاست ، و قضا و قدر تكوينى

1.الاحتجاج : ج ۱ ص ۴۹۲ ح ۱۲۱ ، كنز الفوائد : ج ۱ ص ۳۶۳ .

2.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج ۱ ص ۱۲۴ ح ۱۷ ، الاحتجاج : ج ۲ ص ۳۹۸ ح ۳۰۴ .


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
318

زيانبار است ، مانند اين كه كسى بفهمد علّت گرفتارى او ، زنازاده بودن اوست !
رابعاً : از آن جا كه در نظام آفرينش ، انسان نمى‏تواند به راز قَدَر دست يابد، نتيجه تلاش او براى به دست آوردن آن ، چيزى جز حيرت و احياناً گم‏راهى نخواهد بود .۱

چهار . ويژگى‏هاى مهمّ قضا و قدر

هر چند راز قَدَر بر انسان پوشيده است ، امّا مقدّرات خداوندى ، داراى پنج ويژگى مهم هستند كه آگاهى از آنها ضرورى است :
۱ . قضا و قدر ، دو فعل از افعال خداوندى، دو آفريده از آفريده‏هاى او، و دو پديده از پديده‏هاى جهان هستند كه تغيير كيفى و كمّى آنها ، وابسته به اراده اوست .
۲ . همه مقدّرات الهى ، نيكويند و قضا و قَدَرِ بد و نازيبا در نظام آفرينش ، وجود ندارد .
۳ . همه مقدّرات الهى ، حكيمانه‏اند و هيچ فعل غير حكيمانه‏اى در افعال خداوند ، وجود ندارد .
۴ . همه مقدّرات الهى ، بر اساس عدل‏اند و هيچ ظلمى در نظام آفرينش ، وجود ندارد كه به او نسبت داده شود .
۵ . همه مقدّرات خداوند در زندگى اهل ايمان ، در نهايتْ به سود آنها هستند، هر چند به ظاهر ، براى آنها زيانبار باشند .

پنج . اقسام قضا و قدر

قضا و قدر، از نظر تشريعى و تكوينى ، و قطعى و غير قطعى ، به چند نوع ، تقسيم

1.ر . ك : دانش‏نامه عقايد اسلامى : ج ۸ ص ۱۶۷ (پرهيز از انديشيدن در باره قدر) .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 44487
صفحه از 584
پرینت  ارسال به