217
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

۱۹ . صفت لطيف بودن او

۱۶۶. امام رضا عليه السلام : لطيف [بودن خدا] به معناى اندكى و نازكى و خُردى نيست؛ بلكه به معناى نفوذ [علمى ]در چيزها و امتناع او از درك شدن است. مثلاً وقتى به كسى مى‏گويى: «اين موضوع ، از من لطيف شد» و «فلانى در رفتار و گفتارش لطيف است» ، به اين معناست كه «عقل و انديشه در آن موضوع ، درمانده» و «به آن دسترس نيست» و «چنان ژرف و باريك گشته كه وهم دركش نمى‏كند». لطيف بودن خداى - تبارك و تعالى - نيز اين گونه است، يعنى با تعريف و وصف ، ادراك نمى‏شود؛ امّا لطيف بودن در ما به معناى خُرد و اندك بودن است. پس ما و خدا در نام [لطيف ]مشترك ، امّا در معنا متفاوتيم .

۱۶۷. التوحيد- به نقل از محمّد بن عبد اللَّه خراسانى ، خادم امام رضا عليه السلام - : گروهى در محضر امام رضا عليه السلام نشسته بودند كه مردى از زنادقه وارد شد و گفت: ... شما مى‏گوييد: «خدا ، لطيف و شنوا و بينا و دانا و حكيم است» . آيا شنوا بودن ، جز با گوش است، و بينا بودن ، جز با چشم، و لطيف [و ظرافتكار ]بودن ، جز با كار دست ، و حكيم [و محكم‏كار ]بودن جز با ساختن [چيزى‏]؟!
ابوالحسن عليه السلام فرمود: «لطيف [و ظريف‏كار] بودن در مورد ما آدم‏ها زمانى است كه كارى انجام مى‏دهيم. آيا نديده‏اى كه وقتى كسى از ما كارى انجام مى‏دهد و در آن ، لطافت [و دقّت و ظرافت‏] به خرج مى‏دهد، مى‏گويند: «فلانى چه قدر لطيف‏كار است»؟! پس چگونه به آفريننده بزرگى كه موجودات ريز و درشت آفريده و جانداران گوناگونى كه هيچ شبيه يكديگر نيستند ، خلق كرده، لطيف گفته نشود؟! پس در صورتگرى هر يك از اين آفريده‏ها ، لطافت [و دقّت و ظرافت‏كارى ]آفريدگار لطيف و خبير ، نمايان است.
سپس در درختان و ميوه‏هاى خوش آنها، از خوردنى و غير خوردنى، دقّت كرديم و آن وقت گفتيم: همانا آفريدگار ما، لطيف است؛ امّا نه همچون لطيف بودن خلق او در كارهايشان.


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
216

۱۹ . صِفَةُ لُطفِهِ‏

۱۶۶. الإمام الرضا عليه السلام : وأمّا اللَّطيفُ : فَلَيسَ عَلى قِلَّةٍ وقَضافَةٍ۱وصِغَرٍ ، ولكِن ذلِكَ عَلَى النَّفاذِ فِي الأشياءِ ، والاِمتِناعِ مِن أن يُدرَكَ ؛ كَقَولِكَ لِلرَّجُلِ : «لَطُفَ عَنّي هذا الأمرُ» ، و «لَطُفَ فُلانٌ في مَذهَبِهِ» ، وقَولِهِ يُخبِرُكَ أنَّهُ «غَمَضَ فيهِ العَقلُ» و «فاتَ الطَّلَبُ» و «عادَ مُتَعَمِّقاً مُتلَطِّفاً لا يُدرِكُهُ الوَهمُ» ، فَكَذلِكَ لَطُفَ اللَّهُ - تَبارَكَ وتَعالى - عَن أن يُدرَكَ بِحَدٍّ أو يُحَدَّ بِوَصفٍ ، وَاللَّطافَةُ مِنّا : الصِّغَرُ والقِلَّةُ ؛ فَقَد جَمَعَنا الاِسمُ واختَلَفَ المَعنى .۲

۱۶۷. التوحيد عن محمّد بن عبد اللَّه الخراساني خادم الرضا عليه السلام : دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الزَّنادِقَةِ عَلَى الرِّضا عليه السلام وعِندَهُ جَماعَةٌ ، فَقالَ : . . . فأخبِرني عَن قَولِكُم : «إِنَّهُ لَطيفٌ سَميعٌ بَصيرٌ عَليمٌ حَكيمٌ» ، أيَكونُ السَّميعُ إِلّا بِالأُذُنٍ ، وَالبَصيرُ إِلّا بِالعَينِ ، وَاللَّطيفُ إِلاّ بِعَمَلِ اليَدَينِ ، وَالحَكيمُ إِلّا بِالصَّنعَةِ؟!
فَقالَ أبو الحَسَنِ عليه السلام : إِنَّ اللَّطيفَ مِنّا عَلى حَدِّ اتِّخاذِ الصَّنعَةِ ؛ أوَما رَأيتَ الرَّجُلَ منّا يَتَّخِذُ شَيئاً يَلطُفُ في اتِّخاذِهِ فَيُقالَ : «ما ألطَفَ فُلاناً!؟» فَكَيفَ لا يُقالُ لِلخالِقِ الجَليلِ : «لَطيفٌ» إِذ خَلَقَ خَلقاً لَطيفاً وجَليلاً ، ورَكَّبَ فِي الحَيَوانِ مِنهُ أرواحاً ، وخَلَقَ كُلَّ جِنسٍ مُتَبايِناً عن جِنسِهِ فِي الصّورَةِ ؛ لا يُشبِهُ بَعضُهُ بَعضاً؟! فَكُلٌّ لَهُ لُطفٌ مِنَ الخالِقِ اللَّطيفِ الخَبيرِ في تَركيبِ صورَتِهِ .
ثُمَّ نَظَرنا إِلَى الأشجارِ وحَملِها أطائبَها ؛ المَأكولَةَ مِنها وغَيرَ المَأكولَةِ ، فَقُلنا عِندَ ذلِكَ : إِنَّ خالِقَنا لَطيفٌ لا كَلُطفِ خَلقِهِ في صَنعَتِهِم .۳

1.القَضف : الدقّة (لسان العرب : ج ۹ ص ۵۵۲ «قضف») .

2.الكافي : ج‏۱ ص‏۱۲۲ ح‏۲ ، التوحيد : ص‏۱۸۹ ح‏۲ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۱ ص‏۱۴۸ ح‏۵۰ كلاهما عن الحسين بن خالد نحوه ، بحار الأنوار : ج‏۴ ص‏۱۷۸ ح‏۵ وراجع المصباح للكفعمي : ص‏۴۳۳ .

3.التوحيد : ص‏۲۵۲ ح‏۳ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۱ ص‏۱۳۲ ح‏۲۸ ، بحار الأنوار : ج‏۳ ص‏۳۷ ح‏۱۲ .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 44569
صفحه از 584
پرینت  ارسال به