191
حکمت‌ نامه رضوی جلد اول

۱۲۴. امام رضا عليه السلام : علم خداوند به چيزها پيش از آفريدن آنها ، به همانند علم او به چيزها پس از آفريدن آنهاست.

۱۲۵. امام رضا عليه السلام : خداوند متعال عالِم ناميده شده ، امّا نه با علمى حادث كه به واسطه آن اشيا را بشناسد و در نگهدارى امور آينده‏اش و انديشيدن در آنچه مى‏آفريند و آنچه از بين مى‏برد، از آن كمك گيرد، به طورى كه اگر آن علم نزدش حاضر نبود و غايب بود ، نادان و ناتوان بود ، چنان كه در مخلوق عالِم مى‏بينيم. آنها را عالِم مى‏گويند ، به واسطه علمى حادث؛ زيرا پيش از آن جاهل بودند، و گاه علم خود به اشيا را از دست بدهند و دوباره نادان گردند، ليكن خدا عالِم ناميده شده است چون به هيچ چيز ، جهل ندارد . پس خالق و مخلوق در نام «عالِم» مشترك‏اند ، امّا معنا[ى علم در آن دو] چنان كه ديدى، مختلف است [يكى حادث است و ديگرى قديم‏].

۴ . صفت توانايى او

۱۲۶. التوحيد- به نقل از محمّد بن عرفه - : به امام رضا عليه السلام گفتم: خداوند، اشيا را به واسطه قدرت آفريد يا به غير قدرت؟
فرمود: «روا نيست كه اشيا را به واسطه قدرت آفريده باشد؛ زيرا هر گاه بگويى: "اشيا را به واسطه قدرت آفريده"، گويى قدرت را چيزى غير او قرار داده و آن را ابزارى براى او گرفته‏اى كه به وسيله آن، اشيا را آفريده است و اين، شرك است. نيز هر گاه بگويى: "اشيا را با قدرت آفريده"، در اين صورت، او را وصف نموده اى به اين كه او آنها را به وسيله اقتدار و قدرت بر آنها ساخته است؛ ولى او ناتوان و درمانده و نيازمند به ديگرى نيست.

۱۲۷. عيون أخبار الرضا عليه السلام - به نقل از حسن بن على بن فضّال - : به امام رضا عليه السلام گفتم: اى پسر پيامبر خدا! چرا خداوند، مخلوقات را به گونه‏هاى متفاوت آفريد و آنها را يك گونه نيافريد؟
فرمود: «تا آن كه در اوهام نيايد كه او ناتوان است و هيچ صورتى در خيال ملحدى نقش نبندد، مگر اين كه خداوند، آن را آفريده باشد و كسى نگويد: آيا خدا مى‏تواند فلان شكل را خلق كند، مگر اين كه آن را در ميان آفريدگان خداى - تبارك و تعالى - بيابد، و تا با نگريستن به انواع آفريدگانش بداند كه او بر هر كارى تواناست».


حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
190

۱۲۴. الإمام الرضا عليه السلام : لَم يَزَلِ اللَّهُ عالِماً بِالأشياءِ قَبلَ أن يَخلُقَ الأشياءَ ، كَعِلمِهِ بِالأشياءِ بَعدَما خَلَقَ الأشياءَ .۱

۱۲۵. الإمام الرضا عليه السلام : إنَّما سُمِّيَ اللَّهُ تَعالى بِالعِلمِ بِغَيرِ عِلمٍ حادِثٍ عَلِمَ بِهِ الأشياءَ استَعانَ بِهِ عَلى حِفظِ ما يَستَقبِلُ مِن أمرِهِ ، وَالرَّوِيَّةِ فيما يَخلُقُ مِن خَلقِهِ ويُفسِدُ ما مَضى مِمّا أفنى مِن خَلقِهِ ، مِمّا لَو لَم يَحضُرهُ ذَلِكَ العِلمُ ويَغيبُهُ كانَ جاهِلاً ضَعيفاً ؛ كَما أنّا لَو رَأينا عُلَماءَ الخَلقِ إنَّما سُمّوا بِالعِلمِ لِعِلمٍ حادِثٍ إذ كانوا فيهِ جَهَلَةً ، ورُبَّما فارَقَهُمُ العِلمُ بِالأشياءِ فَعادوا إلَى الجَهلِ ، وإنَّما سُمّيَ اللّهُ عالِماً لِأنَّهُ لا يَجهَلُ شَيئاً ؛ فَقَد جَمَعَ الخالِقَ والمَخلوقَ اسمُ العالِمِ واختَلَفَ المَعنى عَلى ما رَأيتَ .۲

۴ . صِفَةُ قُدرَتِهِ‏

۱۲۶. التوحيد عن محمّد بن عرفة : قُلتُ لِلرِّضا عليه السلام : خَلَقَ اللَّهُ الأشياءَ بِالقُدرَةِ أم بِغَيرِ القُدرَةِ؟
فَقالَ : لا يَجوزُ أن يَكونَ خَلَقَ الأشياءَ بِالقُدرَةِ ؛ لِأنَّكَ إِذا قُلتَ : «خَلَقَ الأشياءَ بِالقُدرَةِ» فَكَأنَّكَ قَد جَعَلتَ القُدرَةَ شَيئاً غَيرَهُ ، وجَعَلتَها آلَةً لَهُ بِها خَلَقَ الأشياءَ ، وهَذا شِركٌ ، وإذا قُلتَ : «خَلَقَ الأشياءَ بِقُدرَةٍ» فَإِنَّما تَصِفُهُ أنَّهُ جَعَلَها بِاقتِدارٍ عَلَيها وقُدرَةٍ ، ولكِن لَيسَ هُوَ بِضَعيفٍ ولا عاجِزٍ ولا مُحتاجٍ إلى غَيرِهِ .۳

۱۲۷. عيون أخبار الرضا عليه السلام عن الحسن بن عليّ بن فضّال : قُلتُ لَهُ [أيِ الإمامِ الرِّضا عليه السلام ] : يابنَ رَسولِ اللَّهِ ، لِمَ خَلَقَ اللَّهُ عزّ و جلّ الخَلقَ عَلى أنواعٍ شَتّى ولَم يَخلُقهُ نَوعاً واحِداً؟
فَقالَ : لِئَلّا يَقَعَ فِي الأوهامِ أنَّهُ عاجِزٌ ؛ فَلا تَقَعُ صورَةٌ في وَهمِ مُلحِدٍ إلّا وقَد خَلَقَ اللَّهُ عزّ و جلّ عَلَيها خَلقاً ، ولا يَقولُ قائِلٌ : هَل يَقدِرُ اللَّهُ عزّ و جلّ عَلى أن يَخلُقَ عَلى صورَةِ كَذا وكَذا إِلّا وَجَدَ ذَلِكَ في خَلقِهِ - تَبارَكَ وتَعالى - فَيَعلَمُ بِالنَّظَرِ إلى‏ أنواعِ خَلقِهِ أنَّهُ عَلى كُلِّ شَي‏ءٍ قَديرٌ .۴

1.الكافي : ج‏۱ ص‏۱۰۷ ح‏۴ ، التوحيد : ص‏۱۴۵ ح‏۱۳ كلاهما عن أيّوب بن نوح ، بحار الأنوار : ج‏۴ ص‏۸۸ ح‏۲۵ .

2.الكافي : ج‏۱ ص‏۱۲۱ ح‏۲ عن عليّ بن محمّد مرسلاً ، التوحيد : ص‏۱۸۸ ح‏۲ ، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۱ ص‏۱۴۶ ح‏۵۰ كلاهما عن الحسين بن خالد ، بحار الأنوار : ج‏۴ ص‏۱۷۷ ح‏۵ .

3.التوحيد: ص‏۱۳۰ ح‏۱۲، عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۱ ص‏۱۱۷ ح‏۷، بحار الأنوار : ج‏۴ ص‏۱۳۶ ح‏۳.

4.عيون أخبار الرضا عليه السلام : ج‏۲ ص‏۷۵ ح‏۱ ، علل الشرائع : ص‏۱۴ ح‏۱۳ ، بحار الأنوار : ج‏۳ ص‏۴۱ ح‏۱۵ .

  • نام منبع :
    حکمت‌ نامه رضوی جلد اول
    سایر پدیدآورندگان :
    محمد محمدی ری شهری، با همکاری جمعی از پژوهشگران
    تعداد جلد :
    4
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 44783
صفحه از 584
پرینت  ارسال به