می‌دهد که در نتیجه وضعیت محیطی، تغییرات نسبتاً پایداری در نحوه پاسخ‌دادن به محرک‌های محیطی به وجود آید. و منظور از وضعیت محیطی گاه همان مجموعه محرک‌ها است. البته یادگیری در رفتار بالقوه ایجاد می‌شود؛ یعنی تغییرات نسبتاً پایدار که از مشاهده، تکرار یا تمرین ناشی می‌شود لزوماً در رفتار بالفعل نمایان نمی‌شود بلکه ممکن است در موقعیت مناسب به شکل رفتار ظاهری خودش را نشان دهد (کدیور، ۱۳۸۶).

یادگیری به چند طریق صورت می‌گیرد، گاه «عمدی» است مثل زمانی که دانش‌آموزان اطلاعاتی را که در کلاس درس مطرح می‌شود یا مطلبی که در اینترنت پیدا می‌کنند فرا می‌گیرند. گاه «غیرعمدی» است و شاید والدین، مربی و معلم قصد فراگیری در کودکان را ندارند اما به هر جهت مطلبی یاد گرفته می‌شود. از این‌رو با مقداری اغراق می‌توان گفت بودن در محیط مساوی است با فراگیری؛ زیرا هر تحریکی در محیط تجربه‌ای است که می‌تواند موجب تغییرات نسبتاً پایدار در نظام روان‌شناختی شود (اسلاوین،^۱ ۱۳۸۹). به این صورت، بسیاری از سازه‌های اخلاقی نیز به شیوه‌های عمل دیگران در خانواده وابسته است.

تحقیقات نشان می‌دهد کودکان حتی در سال‌های اولیه زندگی خود، دیدگاه‌هایی درباره مجازبودن^۲ اعمال پیدا می‌کنند و توجیهاتی برای دیدگاه‌های خود ذکر می‌کنند و بین حوزه‌های مختلف اخلاق و عرف نیز تمایز قائل می‌شوند (کیلن^۳ و اسمتانا،^۴ ۱۳۸۹: ۵۵۸). این دید نسبتاً پیچیده در کودکان نه از طریق یادگیری مستقیم و عمدی، بلکه عمدتاً از طریق یادگیری غیرعمدی و غیرمستقیمی ایجاد می‌شود که صرفاً بودن در محیط، مشاهده و ارتباطْ زمینه آن را فراهم می‌کند.

۲. مراقبت‌های تربیتی

در فرآیندهای آموزشی و پرورشی، گذشته از آگاه‌سازی و انتقال اطلاعات، افراد تحت

اگرچه این ویژگی‌ها به گونه فطری و طبیعی روبه‌رشد است، تحقیقات نشان می‌دهد تحت تأثیر عوامل محیطی مانند سبک‌های فرزندپروری و الگوهای سرپرستی قرار دارد. طبق نتایج برخی از تحقیقات، ویژگی‌های سرپرستی و راهبردهای پرورش کودک می‌تواند کنترل‌نکردن تکانه‌ها را پیش‌بینی کند. در تحقیقی، بچه‌هایی که خویشتنداری‌شان کم بود، تقریباً از سوی والدین طرد می‌شدند. مادرها به کار مشغول بودند و پدران غرق در خود و بی‌اعتنا. موقعیت خانه نیز معمولاً پیش‌بینی‌ناپذیر و آشفته بود؛ وقت چندانی صرف سرپرستی نمی‌شد و توافق کمی درباره نحوه سرپرستی وجود داشت و هنگامی که والدین عصبانی می‌شدند، خالی‌کردن خشم بر سر کودکان، غیرعادی به شمار نمی‌رفت (بی‌ریا و همکاران، ۱۳۷۵: ۹۶۰).

این یافته‌ها از اهمیت پرورش اخلاقی در ابعاد مختلف حکایت می‌کنند و یکی از این ابعاد، خویشتنداری جنسی است؛ توانمندی مثبتی که بیشترین کاربرد خود را در کنترل و تنظیم رفتار‌های جنسی، به‌ویژه بعد از بلوغ، نشان می‌دهد. شکوفایی این توانمندی، از دوران کودکی و به‌تدریج در انسان پدید می‌آید که شکوفایی آن به زمینه‌های مختلفی از جمله زمینه‌های یادگیری، تربیتی، پرورش توانمندی‌های عقلی و اخلاقی وابسته است. البته همان‌گونه که قبلاً گفته شد تنظیم و انتخاب محیط زندگی عاری از محرک جنسی یکی از دو گستره توانمندی خویشتنداری محسوب می‌شود.

۱. نقش یادگیری در تربیت جنسی

یکی از زمینه‌های مهم در تربیت جنسی، اثر یادگیری است. انسان‌ها از روزی که به دنیا می‌آیند و چه‌بسا زودتر شروع به یادگیری می‌کنند و همواره یاد می‌گیرند، به طوری که یادگیری از رشد جداناشدنی است. یادگیری گستره بسیار وسیعی دارد. بچه‌ای که اولین قدم‌ها را برمی‌دارد، نوجوان پسری که گرایش نیرومندی را نسبت به زنان احساس می‌کند، کودکی که با دیدن عکس‌العمل ناخوشایند دیگران در موقعیت‌های مشابه اقدام به ناسزاگویی می‌کند و... همه از مصادیق یادگیری است. اما یادگیری چیست؟ یادگیری طبق تعریفی کلی، تغییراتی است که بر اثر تجربه در فرد ایجاد می‌شود. یادگیری زمانی رخ