یَبطِشُ بِها، إن دَعانی أَجبَتُهُ، وَ إن سَأَلَنی أَعطَیتُهُ^۱.^۲

۰.بنده‏ای با بهتر از انجام دادن واجباتش، به من تقرّب نجسته است و او با انجام دادن مستحب، به من تقرّب مى‏جوید تا دوستدارش شوم، و چون دوستدارش شوم، گوشِ شنیدن او و دیده دیدن او و زبانِ گفتن او و دستِ فعّالیت او مى‌گردم. اگر مرا بخوانَد، اجابتش می‌کنم و اگر از من بخواهد، عطایش مى‏نمایم.

این سخن، بِدان معناست که در بالاترین مرتبه معرفت شهودى، خداوند متعال، چنان بر دل، تجلّی مى‏کند که سالک، اراده خود را در اراده حق، فانی مى‏بیند و در این حال، احساس مى‏کند که همه افعال و حرکات و سکناتش، مستند به خداوند متعال ‏اند و بدین سان، مفهوم حقیقىِ «لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إِلّا باللّٰه‏» را در مى‏یابد و با دستیابی به این مرتبه از شهود، «مستجاب الدعوه» مى‏گردد و اراده او به اذن خدا در جهان، کارساز مى‏شود.^۳

مسئولیت‏شناسی است.^۱ هر چه این حقیقت کامل‏تر باشد، معتکف، برکات بیشتری از اعتکاف خواهد داشت.

برکات ذکر و یاد خداوند سبحان در تحلیلی جدا، به تفصیل ارائه مى‏شود.^۲ در این جا اشاره‌ای کوتاه به بالاترین مراتب آن داریم.

بالاترین مراتب برکات ذکر

بالاترین مراتب برکات یاد خدا، معرفت شهودی و دیدار قلبی با خداوند سبحان است که «لقاء اللّٰه»‏ نامیده مى‏شود، چنان که از اهل بیت علیهم السّلام مکرّر نقل شده که آنان، خدایی را که نبینند، عبادت نمى‏کنند.^۳

البتّه باید توجّه داشت که معرفت شهودی و دیدن خدا با دیده دل، مراتبی دارد که اهل بیت علیهم السّلام در بالاترینِ مرتبه آن بوده‏اند و دیگران به میزان تلاش خود مى‏توانند به این قلّه معرفت نزدیک شوند. آیة اللّٰه‏ بهجت رحمه الله در باره پایین‏ترین و بالاترین مرتبه دیدار خدا فرمود:

۰.نخستین مرتبه لقاء اللّٰه‏ [برای عبد]، این است که در حال نماز، برای او، اُنس و دل‌گرمی پیدا مى‏شود و بالاترین مرتبه لقاء اللّٰه‏، حالتی است که در حدیث «قرب نوافل»، به آن اشاره شده است.

مقصود از حدیث قُرب نوافل، حدیثی است که در منابع معتبر شیعه و اهل سنّت، با اندکی اختلاف در لفظ، نقل شده و متن آن، این است:

۰.ما تَقَرَّبَ إِلَىَّ عَبدٌ بِشَى‏ءٍ إِلَىَّ مِمَّا افْتَرَضتُ عَلَیهِ، وَ إِنَّهُ لَیَتَقَرَّبُ إِلَىَّ بِالنّافِلَةِ حَتّی أُحِبَّهُ، فَإذا أَحبَبتُهُ کُنتُ سَمعَهُ الَّذی یَسمَعُ بِهِ، وَ بَصَرَهُ الَّذی یُبصِرُ بِهِ، وَ لِسانَهُ الَّذی یَنطِقُ بِهِ، وَ یَدَهُ الَّتی