فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 51 - صفحه 54

سه. فهرست غير تکراري روايات الكافي که مردّد ميان عبيد الله بن علي حلبي و برادرش محمد است.

۱. محمد بن يحيى gt; احمد بن محمد gt; علي بن الحكم ۱ gt; أبي المغراء ۲ gt; الحلبي (۵). ۳
۲. محمد بن يحيى gt; احمد بن محمد بن عيسى gt; بعض أصحابه ۴ gt; ابي المغراء gt; الحلبي (۱). ۵
۳. عدة من أصحابنا gt; احمد بن محمد gt; من ذكره ۶ gt; ابي المغراء gt; الحلبي (۱). ۷
۴. [عدة من أصحابنا]gt; احمد بن محمد gt; (عن رجل) ۸ gt; ابي المغراء gt; الحلبي (۱). ۹
۵. احمد بن محمد و علي بن ابراهيم gt; أبيه جميعاً gt; ابن ابي عمير gt; ابي المغراء gt; الحلبي (۱). ۱۰
۶. [محمد بن يحيى] gt; أحمد بن محمد gt; الوشاء gt; أبي المغراءgt; الحلبي ۱۱ (۱). ۱۲
با توجه به قرايني که در پانوشت‌ها به آنها اشاره شده است، احتمال نقل اين گروه از روايات، از يکي از کتاب‌هاي احمد بن محمد بن عيسي قوت مي‌يابد. تعبير «عمن ذکره» و «عن بعض اصحابه» دليل استواري بر اين برداشت است و احتمال ناخوانا بودن نسخة کتاب احمد بن محمد را بيشتر مي‌کند. به نظر مي‌رسد رواياتي که از طريق ابي المغراء از حلبي در اين کتاب آمده، بايد از جملة رواياتي باشد که در نسخة مشهور کتاب عبيدالله و علي ذکر نشده است. اما اين که مراد از حلبي در اين روايات کدام يک از

1.. مراد، علي بن الحكم الأنباري است.

2.. مراد، حميد بن المثنى است.

3.. همان، ج۶، ص۲۱۳،۲۳۷،۲۶۰؛ ج۷، ص۳۹۲، ۳۹۳. تکرار اين سند از أبي المغراء تا محمد بن يحيي در کتاب الأطعمة در الکافي، ج۶ مي‌تواند قرينه اخذ اين روايات از کتاب أبي المغراء باشد.

4.. در الکافي، ۲۹ روايت هست که در آنها احمد بن محمد بن عيسى، با واسطه، از أبي المغراء نقل مي‌کند: در يازده مورد علي بن الحكم، در نُه مورد الحسين بن سعيد عن فضالة بن أيوب، در چهار مورد ابن فضال، و الوشاء، ابن أبي عمير، بعض أصحابه، من ذكره، و رجل (هر کدام يک مورد) واسطه بوده‌اند. با توجه به اين‌كه هر سه مورد از طرق مبهم است و دو مورد از موارد شاذ، احتمال نقل مستقيم روايت از كتاب محمد يا عبيد الله در اين ۲۹ مورد تضعيف مي‌شود. به نظر مي‌رسد اين روايات از يکي از کتاب‌هاي أحمد بن محمد بن عيسي اخذ شده باشد. تعبير «عمن ذکره» به خوبي اين احتمال را تقويت مي‌نمايد.

5.. همان، ج۲، ص۳۲۲.

6.. اين روايت در تهذيب الاحکام (ج۷، ص۲۵) با اضافاتى در آغاز، از طريق «أحمد بن محمد بن عيسى، عن علي بن حديد، عن أبي المعزى» نقل شده است. شايان يادآوري است که أبي المغراء در سند تهذيب الاحکام به صورت أبي المعزى ضبط شده است. افزون بر اين، بخشى از همان روايت در تهذيب الاحکام (ج۷، ص۲۴) با اين سند آمده است: «عنه [الحسين بن سعيد]، عن ابن أبي عمير، عن حماد عن الحلبي». کليني ( الكافي، ج۵، ص۱۲۵۸) بخش نخست روايت منقول در تهذيب الاحکام را با اين سند نقل مي‌کند: «علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن حماد عن الحلبي». همچنين قسمتى از همان روايت در الفقيه (ج۳، ص۲۰۱) با تعبير «روى الحلبي» نقل شده كه شايد مراد، عبيد الله است.

7.. الكافي، ج۵، ص۱۷۳.

8.. در نقل وسائل الشيعة (ج۱۹، ص۱۵۵) از الكافي، تعبير «عن رجل» وجود ندارد، اما در تهذيب الأحكام (ج۷، ص۲۱۴) اين عبارت آمده است. شايد در چاپ الكافي عبارت «عن رجل» به نقل از تهذيب الاحکام در قلاب افزوده شده است.

9.. الكافي، ج۵، ص۲۸۹.

10.. همان، ج۵، ص۲۲۱.

11.. بخش نخست اين روايت، با اختلافاتي، در تهذيب الأحكام (ج۷، ص۱۶، ح ۶۹) با اين سند نقل شده است: «عنه [الحسين بن سعيد]، عن ابن ابي عمير، عن حماد بن عثمان، عن الحلبي». گفتنى است كه عبارت تهذيب الأحكام صرف نظر از تقطيع بخش نخست، از استحكام بيشترى برخوردار است. در نقل وسائل الشيعة (ج۱۸، ص۱۲۸) از الكافي، عبارت «عن الحلبي» نيامده است.

12.. الكافي، ج۵، ص۱۴۵.

صفحه از 171