۲ . آيه در مدينه، پس ازجنگ احد نازل شد؛
۳. آيه هنگام فتح مکه نازل شده است.
به منظور جمع ميان روايات، برخي قايل به تکرار نزول آن، حتي سه بار شده‌اند.
سيوطي از ابن حصار نقل کرده که اين آيه، ابتدا در مکه سپس در أحد و بار سوم در روز فتح مکه به خاطر تذکر به مؤمنين نازل شده است. ^۱

بررسي

روايتي که نزول آيه را در احد دانسته، از ابوهريره (صحابي پيامبر صلی الله علیه و آله)، از طريق صالح بن بشير المري نقل شده است. گرچه مفسران در تفسير قرآن به گفتار صحابه مراجعه کرده و آن را مي‌پذيرند، اما دليل اين پذيرش را حضور صحابه در فضاي نزول دانسته‌اند.
حاکم نيشابوري نوشته است:
جوينده حديث بايد بداند که تفسير صحابي ـ که شاهد نزول وحي و فضاي حاکم بر نزول آيات بودند ـ نزد بخاري و مسلم، ابو صلاح و ديگران، مانند حديث مسند محسوب مي‌شود. ^۲
اما در روز احد ابوهريره کجا شاهد و ناظر صحنه بوده است؟ وي در سال هفتم هجري از يمن به مدينه آمده و اسلام آورده است و نبرد أحد در سال دوم هجري اتفاق افتاده است.
به علاوه، صالح بن بشير را ـ که راوي ابوهريره است ـ رجاليون ضعيف دانسته‌اند. بخاري در باره او گفته: «فيه نظر»، «و هو منکر الحديث». نسايي نوشته است: «ليس بقوي». ^۳ در باره او گفته شده: «کان يقص و ليس هو شيئاً في الحديث». ^۴ متن روايت نيز با خلق و خوي پيامبر صلی الله علیه و آله ـ که قرآن از آن به (إِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ( ياد کرده است ـ منافات دارد؛ چون مطابق روايات، هنگامي که پيامبر صلی الله علیه و آله وضع دردناک عمويش را ـ که سينه او را دريده و با قساوت کبد يا قلب او را بيرون کشيده بودند ـ ديد، بسيار ناراحت و خشمگين شد و فرمود:
لئن ظفرت لأمثلن لأمثلنّ ولأمثلنّ؛
اگر بر آنها يچره شوم، آنها را مُثله خواهم کرد.
نيز با آيه بعد: (وَلاَ تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلاَ تَكُن فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ( ، ناسازگار است.
متن روايات نيز مضطرب است و اضطراب مي‌تواند دليلي بر ضعف باشد. در يک روايت، پيامبر صلی الله علیه و آله با ديدن جنازه حمزه فرمود: «اگر بر آنان غالب شوم، چنين و چنان مي‌کنم» و در روايتي ديگر، اين جمله را