اين كتاب مجموعهاي از خطبهها، رسائل، عهود و حِكَم است که، «به طور سنتي»، به علی علیه السلامعليه السلام) نسبت داده ميشود و مسلمانان سبك فصيح و آراسته آن را يكي از آثار برجسته نثر عربي ميدانند. ۱
وي سپس درباره مناقشههاي بر سر اصالت كتاب ميگويد:
سبك بيشتر فقرات نهج، نشانگر نضج تعابير ، عمق و پختگي كلمات آن است كه براي دورهاي نزديك به دوران تدوين قرآن، عجيب است. ۲
آنگاه در ادامه، آراي شيعيان و بزرگان ادباي عرب را در تأييد اصالت كتاب ميآورد. ۳ اما با اينکه او مسأله تعيين ميزان اصالت نهجالبلاغه را لاينحل ميداند، ۴ از شهرت پژوهشهاي افرادي چون واگليري نيز غافل نمانده، معتقد است:
بيترديد، بخشهاي قابل ملاحظهاي از كتاب، بويژه بخشهاي تاريخي و خطب آن ميتواند از سوي خود علی علیه السلامعليه السلام) نگاشته شده باشد؛ زيرا در آن، عباراتي كه اسناد يا سلسله ناقلانش به عصر حضرت باز مي گردد، موجود است. ۵
البته نظر نهايي و بسيار عجيب باسورث آن است كه مواد كتاب از آن علی علیه السلامعليه السلام) است، اما شكل و تحرير کنوني آن، احتمالاً به شريف رضي تعلق دارد. ۶
ورود مسلمانان به عرصه نهجالبلاغه پژوهي در غرب
پژوهشها
برخي از مسلمانان در نيمه نخست قرن بيستم، زير نظر خاورشناسان، تحصيل كرده و به شيوه ايشان در ادب عربي تحقيقاتي را انجام دادند. با اين حال، علايق شرقي ايشان باعث شد دغدغهها و مسايل مورد توجه خاورشناسان به شرقيهاي مسلمانِ در تماس با اين نوع افراد نيز منتقل گردد؛ از جمله مهمترين مسايل خاورشناسي درباره نهجالبلاغه، بحث اصالت آن بود. از اين رو، بسياري از محققان مسلمان ساكن غرب يا شرق، متوجه چنين بحثي شده و باب تازهاي را در پژوهشهاي خويش گشودند. شايد تأليف آثاري چون استناد نهجالبلاغه، ۷ مصادر نهجالبلاغه و أسانيده ۸ و آثاري ديگر، ۹ حاصل اين رويكرد محققان مسلمان باشد. بنابراين، مسأله اثبات اصالت نهجالبلاغه بسيار مورد توجه محققان مسلمان ساكن
1.. Ibid.
2.. “Nahj al – Balagha (The Way of Eloquence) “.
3.. Ibid؛ نيز براي فهرستي کاملتر از پژوهشهاي غربيان و تحقيقات صورت گرفته در غرب باب نهجالبلاغه، ر.ک: “Ali ibn Abi talib” in Dictionary of literary Biography, Vol ۳۱۱, P.۷۹.
4.. ر.ك: استناد نهج البلاغه.
5.. ر.ك: مصادر نهج البلاغه و اسانيده.
6.. مهمترين اثر در معرفي مستندات نهجالبلاغه در آثار پيش از شريف رضي، کتاب نهجالسعادة از محمدباقر محمودي است. بعد کتاب ۲۴ جلدي تمام نهجالبلاغه و کتابهاي مفصل عبدالله نعمه و محمد دشتي.