نتيجه
حديثي که از دو گونگي فضايل مردانه و زنانه سخن مي‌گويد، با وجود شهرت، تاب نقد بروني و دروني را ندارد. سند اين حديث مرسل است و کهن‌ترين متني که در آن آمده، متني صوفيانه است. محتواي حديث نيز آشفته و نامنسجم است. يافته‌هاي علمي، اخلاقي و آموزه‌هاي ديني نيز از مضمون آن حمايت نمي‌کند و بررسي‌ها نشان مي‌دهد که اين سخن بازگوي باوري کهن و جاهلي درباره تفاوت فضايل اخلاقي زنانه و مردانه است که به تدريج و در جهت کسب مقبوليت بيشتر، جامه حديث در پوشيده و به امام علی علیه السلام نسبت داده شده است؛ حال آن‌که مضمون آن، ضد تعاليم قرآني است. تأمل بيشتر درباره تفاوت فضايل مردانه و زنانه به نتايج نامقبول بيشتري خواهد انجاميد که در اين مختصر مجال بحث از آنها نيست.
کتابنامه
ـ اختيار مصباح السالکين (شرح نهج البلاغة وسيط)، کمال الدين ميثم بن علي بن ميثم بحراني، تحقيق: محمد هادي اميني، مشهد: بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي، ۱۳۶۶ش.
ـ ادب الدنيا و الدين، ابو الحسن علي بن محمد بن حبيب الماوردي البصري، حققه: مصطفي عبد القادر عطا، بيروت: مؤسسة الکتب الثقافية، ۱۴۱۵ق.
ـ ارشاد المؤمنين الي معرفة نهج البلاغة المبين و يتضمن مناقشات کلامية مع ابن ابي الحديد في شرحه لنهج البلاغة، سيد يحيي بن ابراهيم الجحاف، تحقيق: محمد جواد حسيني جلالي، قم: دليل ما، ۱۴۲۲ق / ۱۳۸۰ش.
ـ اسناد و مدارک نهج البلاغه، محمد دشتي، قم: مؤسسه فرهنگي و تحقيقاتي امير المؤمنين، ۱۳۷۸ ش.
ـ اميل يا آموزش و پرورش، ژان ژاک روسو، ترجمه: منوچهر کيا، تهران: گنجينه، ۱۳۴۹ش.
ـ البخلاء، عمرو بن بحر جاحظ، بيروت: دار بيروت، ۱۴۰۷ق / ۱۹۸۷م.
ـ پرتوي از نهج البلاغه با نقل منابع و تطبيق با روايات مآخذ ديگر، پژوهش و برگردان: سيد محمد مهدي جعفري، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد، ۱۳۸۱ش.
ـ پژوهشي در اسناد و مدارک نهج البلاغه، سيد محمد مهدي جعفري، تهران: قلم، ۱۳۵۶ش.
ـ «تأملي در احاديث نقصان عقل زنان»، مهدي مهريزي، حديث‌پژوهي، جلد يکم، قم: دار الحديث، ۱۳۸۱ش.
ـ تحفة الملوك، علي بن ابي حفص بن فقيه محمود اصفهاني، تصحيح: علي اكبر احمدي داراني، تهران: مركز نشر ميراث مكتوب، ۱۳۸۲ش.
ـ ترجمه گويا و شرح فشرده‌اي بر نهج البلاغه، زير نظر ناصر مکارم شيرازي، با همکاري محمد رضا آشتياني و محمد جعفر امامي، قم: هدف، ۱۳۷۵ش.
ـ ترجمه نهج البلاغه، محمد دشتي، [تهران]: ستاد اقامه نماز جمعه، ۱۳۷۹ش.
