فلسفي مثل أين و ازليت، ذكر طاووس در محيطي چون عربستان، طولاني بودن خطبه‌ها و پيشگويي‌هايي مانند شورش زنج)، ۱ در واقع استدلال‌هاي تكراري غربيان را رد مي‌كند؛ براي نمونه، وي تصريح مي‌كند وقتي علی علیه السلامعليه السلام) با برخي از اصحاب جنگيده است، چرا نبايد خطبه‌هايش حاوي برخي انتقادات نسبت به عملكرد ايشان باشد. ۲ و ۳
در اثر تلاش‌هاي محققان مسلمان، اكنون در غرب، مسأله اصالت کل نهج‌البلاغه و يا بخش عمده‌اي از آن امري پذيرفته شده است و اين در حالي است که محققان مسلمان ضمن انتقاد از كمبود تحقيقات غربيان در باب نهج‌البلاغه ۴ با رويكردي اسلامي، اما با روش و زبان غربي، به پژوهش‌هاي خود در اين زمينه ادامه مي‌دهند. يكي از محققان بزرگ مسلمان در غرب ـ كه به پژوهش درباره نهج‌البلاغه شهرت دارد ـ وارث حسن است؛ ۵ او در مقاله «تجزيه و تحليل سبك شناسانه نهج‌البلاغه» ۶ به سبك شناسي نهج‌البلاغه پرداخته و آن را تالي تلو قرآن مي‌خواند. ۷ از نظر وي، اصالت نهج‌البلاغه آن قدر مسلم انگاشته شده است كه ديگر او ضرورتي براي پرداختن به اثبات اصالت آن نمي‌بيند، بلكه با تحليل محتواي آن و بحث از تأثيرش بر ادب عربي ـ اسلامي، ۸ به شيوه‌هاي كاربرد سجع، استعاره، توازن و انواع حَکَم در نهج‌البلاغه پرداخته و نمونه‌هايي براي آن ذكر کرده و آنها را با انواع مشابه قرآني مقايسه مي‌كند. ۹
حتي رضا شاه كاظمي، محقق مؤسسه مطالعات اسماعيلي لندن، ۱۰ به عنوان يک شيعه، اما با زبان و روش غربي، در مقاله‌اي مفهوم عدالت را در نامه امام علیه السلام به مالك اشتر بررسي مي‌كند. ۱۱ او در اين مقاله عملاً به تفسير و شرح كلام علی علیه السلامعليه السلام) پرداخته و آن را با مسايل روز حقوق بشر مي‌سنجد؛ ۱۲ چنان كه به همين روش به بررسي دقيق دعاهاي كميل و ذكر الله، خطبه اول نهج‌البلاغه و مفاهيم عدالت و دعا و امثال آن مي‌پردازد. ۱۳ هم اينك شاه كاظمي در حال آماده ساختن ترجمه و شرحي تازه از نهج‌البلاغه است. دكتر حسين محمد جعفري، ديگر محقق مسلمان شناخته شده در غرب ۱۴ نيز مدتي است تحقيقي جامع را درباره اسناد و مدارك نهج‌البلاغه آغاز كرده و ترجمه و شرح آن را به انگليسي در دست تهيه دارد. ۱۵
1..”Ali ibn Abi Talib” , in Dictionary of literary Biography , P. ۷۴.
2.. Ibid.
3.. براي آگاهي از پاسخ هاي ديگر، ر.ک مثلاً: Ibid,PP.۷۴.۷۵; Justice and Remembrance, Introducing the Spirituality of Imam Ali, P.۱.
4.. Justice and Remembrance, P.۱.
5.. براي نمونه، مقاله مهم او در كتاب تشيع، مباني، انديشه و معنويت، گرد آوري سيد حسين نصر، حميد دباشي و سيد ولي رضا نصر، ر.ک به: شيعه‌پژوهي، ص۱۳۲.
6.. “the Stylistic Analysis of Nahj al- Balagha”, S.M. Waris Hasan.
7.. “The Stylistic Anaysis of Nahj al- Balagha” ,P.۷.
8.. Ibid, PP.۷-۸.
9.. Ibid, PP.۸-۱۳, ۱۷-۱۹.
10.. ر.ک: شيعه‌پژوهي، ص۲۷۱ـ۲۷۲.
11.. »A Sacred conception of Justice: The letter of Imam Ali to Malik al-Ashtar« PP.۱۱-۱۲.
12.. Ibid, e.g.PP.۱۲-۱۳,۱۶-۱۷,۲۱-۲۳, ۲۵,۲۷-۲۸ , ۳۳, ۳۵, ۳۹.
13.. Justice and Remembrance, through out.
14.. شيعه‌پژوهي و شيعه‌پژوهان انگليسي زبان، ص۲۶۷ ـ ۲۶۸.
15.. همان، ص۲۶۸ ـ ۲۷۱.
