مطالعات اسلامي، ترجمه آثار اسلامي و شرقي بود. ^۱ از اين رو، طي قرون ۱۵ و ۱۶ ميلادي ـ كه مصادف با آغاز مطالعات جدي اسلامي در غرب است ـ برخي از مشاهير خاورشناسان، چون سيلوستر دو ساسي ^۲ (بعدها ساسي) ـ كه از جمله مهم‌ترين عربي‌دانان غربي محسوب مي‌شدند ـ به متون برجسته ادب عربي علاقه‌مند شدند كه نهج‌البلاغه از مهم‌ترين آنها بود. ^۳
در اين دوران، مهم‌ترين علت توجه خاورشناسان به نهج‌البلاغه، اهميت ادبي آن بود و طبعاً براي تعليم و تعلم زبان عربي، آنها ناگريز از يادگيري مهم‌ترين نصوص ادب عربي بودند كه نهج‌البلاغه در زمره آنها بود. ^۴ كارل بروكلمان ـ كه اشعار و حكم علی علیه السلامعليه السلام) را اساساً تحت عنوان غير منصفانه «ادبيات منحول علوي» آورده است، ^۵ آغاز ترجمه و نشر آثار و اشعار منسوب به علی علیه السلامعليه السلام) را به لاتيني در قرن پانزدهم ميلادي مي‌داند. ^۶ اما اين آغاز راه بود و در قرون بعد، فعاليت‌هاي غربيان در اين زمينه رشد كمي و كيفي يافت؛ براي نمونه در سال۱۶۲۹م، كتابي به نام شذرات الأدب من كلام العرب در ليدن منتشر شد كه همراه لامية العجم طغرايي و خطبه‌اي از ابوعلي سينا، ترجمه برخي حکم علی علیه السلامعليه السلام) را نيز به همراه داشت. ^۷ در سال ۱۸۰۶م، نيز فلايشر، ^۸ خاورشناس و عرب شناس شهير آلماني، كتابي حاوي برگزيده‌هاي ادب عربي را به نام نثر اللئالي، به آلماني ترجمه و منتشر ساخت. ^۹ وي همچنين به سال ۱۸۳۷م، حِكَم صدگانه علی علیه السلامعليه السلام)، جمع‌آوري شده توسط رشيدالدين وطواط، را با حواشي و تعليقات، به آلماني ترجمه و در لايپزيك منتشر ساخت؛ ^۱۰ چنان كه سيمون اوكلي، ^۱۱ در كتاب تاريخ سارازن‌ها ^۱۲ نيز به نقل و ترجمه انگليسي ۱۶۹ مورد از كلمات حكيمانه علی علیه السلامعليه السلام) پرداخته است. ^۱۳
اين نهضت ترجمه‌اي بعدها نيز تداوم يافت؛ به عنوان نمونه ويليام يول ^۱۴ ، خاورشناس و عرب شناس انگليسي در سال۱۸۳۲م، به ترجمه انگليسي صد كلمه مولاي متقيان اميرمؤمنان (تهران، ۱۳۰۴) ـ كه احتمالاً روايت فارسي مجموعه رشيدالدين وطواط در قرن ششم است ـ پرداخته و آن را در ادينبورو منتشر ساخته است. ^۱۵ و ^۱۶ با اين همه، توجه به اين متن برجسته ادبي تنها اختصاص به خاورشناسان و