فصلنامه علمي - پژوهشي علوم حديث 49 و 50 - صفحه 305

قيامت بر پيروان اهل تسنن بار مي‌شود و طاعات اهل سنت به طاعات شيعه اضافه مي‌شود، به اين ترتيب، شيعيان به خاطر طاعات ديگران به بهشت مي‌روند و اهل تسنن به خاطر گناهان ديگران به جهنم رانده مي‌شوند. البته امامان شيعه مسلمانان را از نيرنگ‌هاي آنان بر حذر مي‌داشتند.
حضور غلات و زنادقه در عرصه‌اي واحد: ۱ بهبودي مي‌گويد سيد مرتضي، به طور مفصل، درباره اين دو گروه و خاستگاه پيدايش آنان در الامالي سخن رانده است. ۲ يکي از اين زنادقه عبد‌الکريم بن أبي‌العوجاء است. او به اعتراف خود چهار هزار حديث جعل کرده که در آن حلال خدا را حرام و حرام او را حلال کرده تا آن حد که مسلمانان روزهايي را که بايد روزه بگيرند، افطار کنند و روزهايي را که بايد افطار کنند، روزه‌داري کنند. ۳ به نظر بهبودي اين اعتراف گزاف نيست؛ زيرا نمونه اين روايات در الکافي و الفقيه ۴ فراوان است و به نام احاديث عدديه شهرت يافته ۵ و شيخ صدوق بر اساس آن فتوا داده است. صدوق در کتاب الخصال، بعد از ذکر نه مورد از اين گونه احاديث، در باب اين که ماه رمضان هيچ گاه از سي روز کم‌تر نمي‌شود و ماه شعبان نيز هرگز تمام نمي‌شود. ۶ بنابراين، بهبودي معتقد است که اگر کسي از گروه شيعه به اخباري استناد کند که در شرايط تقيه از امامان صادر شده است، مبني بر اين که ماه رمضان نيز مانند ماه‌هاي ديگر ممکن است تمام نشود و زياده و نقصان مي‌يابد، مانند عامه (اهل تسنن) رفتار کرده است و به شرايط تقيه توجه نکرده است.
مهم‌ترين روش بهبودي در ردّ اين اخبار، اين است که راويان اين دست روايت‌ها را از طريق کتاب‌هاي تاريخي در شمار زنادقه معرفي مي‌کند و اگر کسي از علماي سلف به اين امر توجه کرده باشد، به نظريات آنان نيز ارجاع مي‌دهد. او ابتدا به رساله سيد مرتضي اشاره کرده که درباره ردّ اصحاب عدد است. سپس چنين ادامه مي‌دهد که شيخ صدوق نيز درباره اصحاب عدد، رساله‌اي نوشته که پس از تأليف، آن را براي حمّاد‌بن‌علي الفارسي در ردّ جنيديه ارسال نمود. اين دسته از روايت‌ها - را که بعدها احاديث عدديه خوانده شد - رضي‌الدين‌بن‌طاووس (م ۶۶۴ ق) در کتاب خود، إقبال الاعمال نقل کرده است. بهبودي سخن ابن‌طاووس را نقل مي‌کند تا بفهماند در سند اين دست روايت‌ها افرادي چون عبد‌الله بن معاوية بن عبد‌الله بن جعفر بن ابي‌طالب وجود دارد که از امام صادق علیه السلام در شناخت ماه‌ها با حساب نقل کرده است. بهبودي نوشته است که راوي اين روايت، همان طور که از نظر ابن‌طاووس گذشته است، عبد‌الله‌بن‌معاويه جعفري است که از زنادقه بود و اصحاب او نيز مانند ابن‌ابي‌العوجاء از گروه

1.. براي مشاهده نمونه‌ها، جهت اثبات اين ادّعا ر.ک: بحار‌الانوار، ج۱۰، ص‌۱۶۳؛ نيز امالي، ج۱، ص‌۱۳۴؛ معرفة ‌الحديث، ص۶۷.

2.. امالي، ج۱، ص‌۸۸ - ۱۰۹.

3.. معرفة الحديث، ص۱۴، به نقل از: تاريخ طبري، ج۸، ص‌۴۸؛ الکامل، ج۴، ص‌۷؛ ميزان الاعتدال، ج۲، ص‌۶۴۴؛ لسان الميزان، ج۴، ص‌۵۱. البته در اين زمينه مخالفت‌هايي با نظر بهبودي بوده که به همراه پاسخ آن در «آخرين کلام در عرصه روايت و درايت حديث»، کيهان فرهنگي، ۳۳ش، به چاپ رسيده است.

4.. الکافي، ج۴، ص‌۷۸؛ من لا‌يحضره الفقيه، ج۲، ص‌۱۷۰.

5.. نيز ر.ک: مقدمه معجم الرجال، ۳۰- ۳۵.

6.. گفته است: روش خواصّ شيعه و اهل بصيرت در ماه رمضان اين است که در ماه رمضان که هيچ گاه از سي روز کم‌تر نمي‌شود، روزه مي‌گيرند و اين امر کاملاً موافق با کتاب خدا و مخالف عامّه است. (الخصال، باب الثلاثين)

صفحه از 423