نظام‌مندي
نظام‌مندي، يكي از ويژگي‌هاي روش ارائة شيخ بهايي است كه همواره آن را در مباحث خود رعايت كرده است. او نخست، آياتِ حُكمي قرآن را انتخاب كرده، ذيل باب مربوط نقل مي‌كند و سپس در قالب «درس»، به مباحث تفسيري آيه، از منظرهاي متعدد ادبي، شأن نزول، تفسير روايي و استنباط حُكمي مي‌پردازد. در ادامه بحث، روايت‌هاي موجود دربارة موضوعِ مورد نظر را از كتب اربعه حديثي شيعه نقل كرده، در صورت نياز، در قالب «بيان»، به تبيين و توضيح آنها مي‌پردازد و توضيحات خود را، به طور معمول، بعد از علامت «ن» (رمز از «بيان») نقل مي‌كند. بيشترين مطالب پرداخته شده در «بيان» مسائل ادبي، واژه شناسي، تأملات فقهي ۱ ، نقل و نقد آراي ديگران است. ۲
اختصار
اختصار يا گزيده‌نگاري از امتيازات يك اثر تحقيقي است. شيخ بهايي، با استفاده از شيوه‌هاي تخصصي اختصار حديث، اسناد روايات را تا حد امکان خلاصه گزارش کرده، کوشيده است کتاب خود را به اختصار و با گزيده‌نگاري به پايان رساند. در گزارش احاديث، نخست، نام كتابي را كه روايت را از آن نقل كرده، با علامت‌هاي رمزي مشخص ساخته است و اسناد احاديث مشابه و گاه متعدد را خلاصه كرده، رموز ويژه‌اي بر آنها نهاده و در آغاز كتاب رمزهاي خود را تعريف نموده است ۳ . عدة ۴ رمز براي سند برخي از روايات الكافي و ثلاثة ۵ رمز براي اسناد روايات من لايحضره الفقيه، التهذيب و استبصار است. اگر سند روايتي با سند روايت پيشين يكسان باشد، به سند سابق ارجاع داده، با علامت‌هايي آن را مشخص ساخته است ۶ ؛ گاه به همين روش به متن حديث سابق، ارجاع داده است و در صورت فقدان افزوده، از تكرار متن خودداري نموده است ۷ . گاه از روش تقطيع متن حديث نيز استفاده كرده است ۸ . روايات مباحثِ متفرقه يك موضوع را ـ كه از جنبه‌هايي با هم ارتباط دارند ـ يكجا گرد آورده است. ۹
زبان تخصصي
انتقال كارآمد دانسته‌هاي يك علم، پابستِ آگاهي نويسنده از زبانِ علمي و اصطلاحاتِ تخصصي آن دانش است. در سايه سار رعايت آن، يافته‌هاي تحقيقي به آساني و با زبان تخصصي آن دانش ارائه مي‌گردد و بازيافتِ داده‌هاي علمي اثر را آسان‌تر مي‌كند. پايبندي شيخ بهايي در مشرق الشمسين و اكسير
1.. ر.ک: همان، ص۳۹۰، ص۳۹۲، ص۳۹۶، ص۳۹۷، ص۴۱۰، ص۴۱۳ و ص۴۱۴.
2.. ر.ک: همان، ص۳۹۹، ص۴۰۶ و ص۴۱۱.
3.. همان، ص۱۰۱.
4.. همان، ص۳۹۵، ص۴۲۱، ص۲۱۷ و ص۳۹۵.
5.. همان، ص۳۴۵، ص۳۵۷ و ص۳۸۵.
6.. همان، ص۳۹۴، ص۲۸۹، ص۱۹۱، ص۴۱۰، ص۴۰۳، ص۳۵۳، ص۳۸۷، ص۴۲۷، ص۲۱۸، ص۲۲۳، ص۲۳۵، ص۳۸۶ و ص۳۹۰.
7.. همان، ص۲۲۳، ص۱۸۴، ص۱۶۳، ص۲۲۶، ص۲۲۸.
8.. همان، ص۳۰۰.
9.. همان، ص۳۶۹ و ص۲۳۱.
