و اصول عقايد وى چه بوده و تا چه حدّ ملتزم به رعايت آداب و انجام فرايض بوده است. بديهى است كه در صورت مذكور، چنانچه روايتى در بين روايات نقل شده از وى وجود داشته باشد كه با ديگر روايات وى هم خوان نبوده و متناقض باشد، گمان به جعل روايت مزبور و مبرا بودن راوى از نسبتى كه به وى داده شده تقويت مى گردد.
براى مثال راوى برخى از روايات در تحريف قرآن كريم (با صرف نظر از امكان تأويل آنها) احمد بن مهران از حضرت عبدالعظيم است. ۱ ابن مهران از مشايخ كلينى است و در كتاب الكافى تعداد قابل توجه اى از روايات با واسطه از وى نقل شده است و مرحوم كلينى نيز در برخى موارد بر او ترحّم كرده است (بعد از ذكر نام وى گفته است: «رحمه اللّه)»، ليكن ابن غضايرى نامبرده را تضعيف كرده است و ساير علماى دانش رجال نيز نامى از وى نبرده اند. ۲ در اين صورت گمان به صحت تضعيف ابن غضائرى و مبرا بودن حضرت عبدالعظيم از رواياتى كه احمد بن مهران بدو نسبت داده تقويت مى شود.
به منظور سهولت نگاه مجموعى، برخى از فضلاى معاصر اقدام به گردآورى روايات برخى از ناقلان حديث در مجموعه هايى مجزا با نام «مُسْنَد» كرده اند، مانند: مسند زارة و مسند محمد بن قيس البجلى اثر بشير محمدى مازندرانى. ۳
مسند نويسى در عصر اصحاب ائمه(ع) و قدما اغلب در پهنه اى وسيع تر و براى تحقق هدفى، غير از آنچه ذكر شد، صورت پذيرفته است
1.ر.ك: مسند حضرت عبدالعظيم حسنى، ص ۱۴۲، ش ۲۲ - ۲۴.
2.ر.ك: معجم رجال الحديث، ج ۲، ص ۳۴۶.
3.ناگفته نماند كه تهيه چنين مجموعه هاى حديثى به گردآورى روايات راوى خاصى ختم نشده است و روايات برخى از ستارگان فروزان آسمان ولايت نيز به طور مجزا گردآورى و فراهم آمده است، مانند: مسند الإمام الكاظم(ع)، مسند الإمام الرضا(ع)، مسند الاًمام الجواد(ع) و مسند الإمام المجتبى، از آثار استاد عُطاردى.
