فضاى حاكم بر روزگار امام هادى(ع) در عصر پدرشان امام جواد و جدشان امام رضا(ع) نيز وجود داشت و حضرت عبدالعظيم -كه عمده روزگار علمى و فكرى اش در عصر اين سه امام(ع) بود در فضايى آكنده از اختلاف نظر و درگيريهاى فكرى و اعتقادى در مجموعه پيروان ائمه(ع) و در خارج از اين مجموعه، زندگى مى كرد.
افزون بر آنچه كه ياد شد، چيزى كه نقش جدّى در پيدايش اختلاف ديدگاه در بين پيروان ائمه(ع) ايجاد كرد، شهادت نا بهنگام حضرت امام رضا(ع) بود، شهادت آن حضرت در زمانى اتفاق افتاد كه از سويى به خاطر فضاى نسبتاً باز عصر مأمون، دانشوران بسيارى در ميان شيعيان به وجود آمده و در اقصى نقاط جهان اسلام پراكنده شده بودند و از سوى ديگر، زمان شهادت آن حضرت، فرزندش امام جواد كودكى بيش نبود ۱ و مدّعيان زيادى براى جانشينى امام وجود داشت.
از آنجايى كه سابقه نداشت فردى در سنين كودكى امامت و پيشوايى را به دست بگيرد، مطرح شدن امام جواد(ع) به عنوان جانشين حضرت رضا(ع) بسيار دور از انتظار بود، به گونه اى كه بزرگان شيعه نيز در اين امر، نخست به ترديد و دو دلى گرفتار شدند و سپس با مراجعه به امام(ع) و آزمايش وى به امامت او ايمان آوردند. ۲
بديهى است كسانى كه خارج از مدينه (محل سكونت امام ع) بودند، در شرايط سخت انتخاب قرار گرفتند و در چنين فضاى تيره و مه آلود، زمينه براى ايجاد اختلاف بيشتر مى شد. شبيه جريان فوق در زمان امام هادى(ع) نيز به وجود آمد. آن حضرت نيز در زمان درگذشت پدرش در سنّ پايين قرار داشت ۳ و در نتيجه، ترديد
1.بنا به گزارش مرحوم مجلسى آن حضرت به هنگام درگذشت پدرش هشت سال داشت (بحارالأنوار، ج ۵۰، ص ۲).
2.مقالات الإسلاميين، ۳۰ - ۳۱ ؛ اصول كافى، ج ۲، ص ۱۳۹، ح ۳ از باب الإشارة والنّص على بن جعفر الثانى(ع).
3.بنا به گزارش مرحوم مجلسى سنّ آن حضرت به هنگام درگذشت پدرش شش سال و پنج ماه بود. (بحارالأنوار، ج ۵۰، ص ۱۱۵، باب اوّل از ابواب تاريخ امام دهم).
