علوم حديث 1 - صفحه 40

هم ندارند. ابوالبقاء ايوبّ بن موسى حسينى مى نويسد:
حديث، اسم است از «تحديث» كه به معناى «اِخبار» بوده است، سپس به گزارش قول، فعل و تقرير منسوب به پيامبر ـ ص ـ اطلاق شد. ۱
چنانكه پيشتر آورديم، اين معنا در ادب جاهلى كاملاً شناخته بود؛ آنان به «روزهاى مشهور»، «الأحاديث» اطلاق مى كردند ۲ ، و گزارشگران حوادث و وقايع تاريخى را «أخباريون» مى گفتند ۳ . علّامه شيخ عبدالنّبى كاظمى مى نويسد:
پيشينيان اهل حديث ـ شيعى و سنى ـ بر اهل تاريخ و همه كسانى كه چونان آنان اخبار را جمع مى كردند، بدون توجه به چگونگى گزارشها، اخبارى مى گفتند. ۴
آنچه اين مطلب را استوار مى دارد اين است كه ابتدا آنچه به نگارش در مى آمده است بيشتر سيره پيامبر بوده است. نگاه تاريخى به سير «تدوين» در تاريخ اسلام اين نكته را به روشنى مى نماياند كه رشته هاى نگارشها كم كم اندكى از هم جدا شد و محدثان، بعدها عنوان مستقل پيدا كردند؛ از اين رو اين دو بدين سان تعريف شدند كه:
حديث آن چيزى است كه از معصوم ـ پيامبر و امام ـ نقل شود.
و خبر آن است كه، از غير آنان گزارش شود.
و يا گفتند:
حديث، آن است كه از معصوم نقل شود و خبر، اعم از آن است، بنابراين هر حديثى را خبر مى گويند و نه به عكس. ۵
كه روشن است اين تعريفها را محدثان در قرنهاى واپسين، بيشتر براى توضيح اين جريانها و چگونگى شكل گيرى اين عناوين و تعريفها به كار برده اند. ۶
با اين همه، روشن است كه محدثان بر «حديث» و «احاديث»، فراوان «خبر» و «اخبار» اطلاق مى كردند و بر عناوين آثار مدوّن خود كه مشتمل بر احاديث

1.الكليات /۱۷۰

2.فتوح البلدان /۳۹؛ علوم الحديث و مصطلحه /۴

3.الرعاية فى علم الدراية /۵۰

4.تكملة الرجال، ج ۱/۱۱۴

5.مقباس الهداية، ج ۱/۶۶ ـ ۵۸؛ اصول الحديث علومه و مصطلحه /۲۸

6.بنگريد به مقباس الهداية، ج ۱/۵۸ به بعد كه تمام آنچه را كه درباره تفاوت اين دو واژه و يا مترادف آنها گفته اند و مى شود گفت جمع كرده است.

صفحه از 188