حديث در اصطلاح
عالمان و محدثان، حديث را به صورتهاى مختلف تعريف كرده اند. شهيد ثانى ـ رضوان الله عليه ـ پس از آنكه مى گويد خبر و حديث مترادفند، آورده است:
مراد از خبر، حديث است؛ اعم از اينكه قول پيامبر ـ ص ـ مى باشد يا امام ـ ع ـ ، و قول صحابى باشد يا تابعى و يا عالمان و صالحان و همگنان آنان، و چنين است فعل و تقرير آنها. اين معنا در استعمال اين واژه مشهورتر است و با عموم معناى لغوى سازگارتر. ۱
اين تعريف حديث، چنانكه تصريح شده است مستند است به معناى لغوى آن. عالمان و محدثان عامّه نيز غالباً حديث را بدين گونه تعريف كرده اند و خبر را مترادف آن دانسته اند. سيوطى از عالمان و محدثان گزارش كرده است كه آنان در تعريف حديث مى گفته اند:
حديث يعنى فعل، قول و تقرير پيامبر ـ ص ـ ، صحابيان و تابعين و... و خبر را عالمان فن حديث، مترادف حديث دانسته اند؛ بنابراين، خبر و حديث، بر «مرفوع»، «موقوف» و «مقطوع» اطلاق مى شود. ۲
البته در ميان عالمان عامه تعاريف ديگرى نيز براى حديث ياد شده است، و فرقهايى بين خبر و حديث نهاده شده است. سيوطى در ادامه سخن پيشين مى گويد:
... و گفته شده است كه حديث بر آنچه از رسول الله ـ ص ـ نقل شده اطلاق مى شود و خبر بر آنچه از ديگران گزارش شده است؛ از اين روى به آنكه اشتغال به سنت داشت «محدث» مى گفتند و گزارشگران حوادث و مسائل تاريخى را، أخبارى و.... ۳
برخى از محققان اهل سنت معتقدند كه حديث در آغاز فقط به قول رسول الله ـ ص ـ اطلاق مى شده است و پس از وفات آن بزرگوار، معنايش وسعت يافت و اكنون اطلاق مى شود به آنچه از پيامبر نقل است:
1.الرعاية فى علم الدراية /۵۰
2.مرفوع حديثى را گويند كه منسوب به پيامبر ـ ص ـ باشد و موقوف آن است كه از صحابى نقل شود، و مقطوع منقول از تابعى را گويند. اصول الحديث، علومه و مصطلحه /۲۸
3.تدريب الراوى، ج ۱/۲۳، و نيز بنگريد به: الرعاية فى علم الدراية /۵۰
