نقدى بر حديث «اصحابى كالنجوم»

عباس جلالى

اهل سنّت بر اين اعتقادند كه خداى سبحان و رسول گرامى او، اصحاب را تزكيه و پاك گردانده و همه آنها را عادل قرار داده اند و بايد بر همين مبنا حركت كرد و هر آنچه را كه صحابه مخالف و منافى نصوص صريح قرآن و سنّت انجام داده اند، به تأويل برد و توجيه كرد. آنان در اين ادعا، به آياتى از قرآن كريم و رواياتى كه در كتب خود از رسول اكرم ـ ص ـ در فضيلت صحابه نقل كرده اند، استناد جسته اند و يكى از معروفترين احاديثى كه بدان متمسك شده اند، حديث «اصحابى كالنجوم، بايّهم اقتديتم اهتديتم» است.
در اين مقاله، نخست، ديدگاههاى رجال نامى و علماى معروف اهل سنت را درباره حديث «نجوم» يادآور مى شويم و سپس به ذكر نقدهاى آن پرداخته و آنگاه راويان آن را مورد ارزيابى قرار مى دهيم؛ و در پايان، مرورى گذرا بر شرح حالات صحابه اى كه مشمول حديث مزبور هستند، خواهيم داشت.

معناى لغوى «اصحاب»:

در آغاز و براى ورود به بحث، معناى لغوى «صُحبة» را يادآور مى شويم؛ صُحبه در لغت، معاشرت و ملازمت است ^۱ و جمع اسم فاعل آن، صَحْب و اصحاب و صحابه مى آيد.