هفتمین شماره از دوفصلنامه علمی ترویجی "پژوهش نامه روان شناسی اسلامی" با شش مقاله علمی منتشر شد.
در این شماره از نشریه می خوانید:
۱. تبیین سازه انگیزش بر اساس منابع اسلامی / محمدتقی تبیک
۲. مؤلفه‌های مهار فشار روانی بر اساس آموزه‌های دینی / علیرضا قاسمی‌زاد، زهرا موسوی‌نژاد
۳. تبیین مفهومی و فرآیندی استعداد بر اساس منابع اسلامی / سید مهدی خطیب
۴. نقش ایمان در سلامت روان و شکل‌گیری شخصیت سالم بر اساس متون دینی و روان‌شناسی / ابوالقاسم بشیری
۵. تدوین مدل ساختاری مؤلفه‌های صبر و امید در دانشجویان دانشگاه شیراز / زهرا مرحمتی، فرهاد خرمایی
۶. کارآمدی مشاوره مبتنی بر آموزه‌های دینی بر کاهش تعارضات والد- نوجوان در دختران پایه دهم خمینی‌شهر / صفیه ملکی خوزانی، فاطمه جوادزاده
چکیده مقالات:
۱. تبیین سازه انگیزش بر اساس منابع اسلامی / محمدتقی تبیک
سازه انگیزش اهمیت محوری در ساختار وجودی آدمی دارد. ادیان الاهی، و نیز علوم بشری توجه ویژه‌ای به این سازه دارند. با این حال، تاکنون پژوهش منسجمی در باب تبیین سازه انگیزش از دیدگاه اسلام انجام نشده است. هدف پژوهش حاضر، تبیین سازه انگیزش بر اساس منابع اسلامی، و روش آن توصیفی- تحلیلِ مفهومی است. در بخش توصیفی، مفاهیم مربوط به سازه انگیزش در کتاب‌های معتبر لغوی و منابع اسلامی (قرآن کریم و احادیث اسلامی) بازشناسی و توصیف شد، و در بخش تحلیل مفهومی، داده‌های گردآوری‌شده تبیین و تحلیل گردید. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر، «نیّت» هسته مفهومی انگیزش در منابع دینی را تشکیل می‌دهد و از سه مؤلفه اصلی نیرومندی، جهت‌مندی، و تداوم تشکیل شده است. به دلیل نگاه ارزشی دین به سازه انگیزش، نیت به دو نوع خوب و بد تقسیم می‌شود. نیت خوب دارای سه مؤلفه صدق (نیرومندی)، اخلاص (جهت‌مندی)، و شاکله نیک (تداوم) است. نیت بد نیز سه مؤلفه دارد: کذب (نیرومندی)، شرک (جهت‌مندی)، و شاکله بد (تداوم).
۲. مؤلفه‌های مهار فشار روانی بر اساس آموزه‌های دینی / علیرضا قاسمی‌زاد، زهرا موسوی‌نژاد
هدف از این پژوهش، شناسایی مؤلفه‌های مهار فشار روانی بر اساس آموزه‌های دینی است. از لحاظ هدف و ماهیت، از نوع تحقیقات کاربردی و از نظر روشِ تحقیق، از نوع تحقیقات کیفی به روش تحلیل مضمون است. جامعه آماری تحقیق، منابع و اسناد مربوط به مهار فشار روانی بر اساس آموزه‌های دینی (شامل قرآن، نهج‌البلاغه) و صاحبنظران رشته علوم تربیتی است. برای انتخاب نمونه تحقیق از بین صاحبنظران، از روش نمونه‌گیری هدفمند رویکرد افراد کلیدی استفاده شد که تعداد ۳۱ نفر به عنوان نمونه بررسی شدند. به منظور اعتبار الگوی پیشنهادی، نظرات خبرگان در قالب پرسش‌نامه ارزیابی شد. بر اساس یافته‌های تحقیق مؤلفه‌های مهار فشار روانی بر اساس آموزه‌های دینی عبارت‌اند از: دینداری، سلوک رفتاری، کمال‌گرایی و سبک زندگی سالم. نتایج تحقیق نشان داد که افراد انسان باید با مؤلفه‌های مهار فشار روانی آشنایی کامل داشته باشند. زیرا آموزه‌های دینی قادرند به عنوان تعدیل‌کننده عوامل فشارزا عمل کنند و موجب سلامت روانی و جسمانی افراد شوند.
۳. تبیین مفهومی و فرآیندی استعداد بر اساس منابع اسلامی / سید مهدی خطیب
در نظام تربیتی اسلام که هدفش به کمال رساندن انسان است، تربیت و پرورش، چیزی جز شکوفاکردن استعدادهای درونی، که به صورت بالقوه در انسان وجود دارد، نیست. این پژوهش به منظور بررسی تحلیل مفهومی و فرآیندی استعداد بر اساس منابع اسلامی طراحی شد. روش این پژوهش توصیفی‌تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نشان داد واژه «استعداد» به معنایی که امروزه در متون روان‌شناسی و علوم تربیتی بدان پرداخته می‌شود، در منابع دینی به کار نرفته است، اما برخی مفاهیم و مضامین دینی، به موضوع استعداد و فرآیند تحول آن اشاره دارد. طبق یافته‌های این پژوهش، استعداد با نگاه دینی، مجموعه‌ای از توانایی‌ها، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های طبیعی انسان است که در زمینه‌ای خاص آشکار شده و زمینه‌ساز فضایل اخلاقی است و در جهت کمال و شکوفایی انسان قرار می‌گیرد. همچنین، یافته‌ها نشان داد در تبیین فرآیندی سازه دینی استعداد، سه مفهوم «فطرت»، «ابتلا» و «کمال»، نقش اساسی دارند و فرآیندی که از فطرت آغاز می‌شود با مداخله ابتلائات، به کشف استعداد منجر می‌گردد و در رهگذر کسب فضایل اخلاقی، فرد را به شکوفایی و کمال می‌رساند.
۴. نقش ایمان در سلامت روان و شکل‌گیری شخصیت سالم بر اساس متون دینی و روان‌شناسی / ابوالقاسم بشیری
هدف اصلی این پژوهش، تبیین چگونگی تأثیر ایمان مذهبی بر سلامت روان و شکل‌گیری شخصیت سالم بر اساس منابع دینی و رویکردهای روان‌شناختی است. این پژوهش با استفاده از روش تحقیق کیفی از نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی- تفسیری انجام گرفت. ابتدا مفاهیم اساسی پژوهش مانند «ایمان»، «شخصیت» و «سلامت روان» توصیف، و تحلیل شد. سپس با مراجعه به متون دینی و روان‌شناسی نحوه تأثیرگذاری ایمان بر سلامت روان و سالم‌سازی شخصیت، بررسی شد. نتایج پژوهش نشان داد که در پرتو ایمان، سازمان روانی فرد مؤمن از نوعی غنای معرفتی برخوردار می‌شود و قدرت بینش او افزایش می‌یابد، به گونه‌ای که تعاملات بین‌فردی او با دیگران اصلاح می‌شود. همچنین، بُعد گرایشی فرد مؤمن، در مسیر شرع و عقل، جهت‌دهی می‌شود و در پی آن، رفتارهای وی نیز، که متأثر از بینش‌ها و گرایش‌های او است، اصلاح می‌شود و بدین طریق نوعی انسجام و یکپارچگی در ابعاد شخصیت فرد مؤمن به وجود می‌آید.
۵. تدوین مدل ساختاری مؤلفه‌های صبر و امید در دانشجویان دانشگاه شیراز / زهرا مرحمتی، فرهاد خرمایی
هدف این پژوهش، تدوین مدل ساختاری مؤلفه‌های صبر و امید در دانشجویان دانشگاه شیراز است. روش پژوهش همبستگی است و مشارکت‌کنندگان شامل ۵۲۷ دانشجوی دانشگاه شیراز بودند که برای انتخاب آنها از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای استفاده شد و پرسش‌نامه‌های مقیاس صبر خرمایی و همکاران و پرسش‌نامه امید اشنایدر را تکمیل کردند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد که مدل پیشنهادی با داده‌های این پژوهش برازش مناسبی دارد و رابطه مستقیم صبر با امید تأیید شد. یافته‌های این تحقیق نشان داد که صبوریِ افراد سبب افزایش توان تعیین هدف در زندگی (مؤلفه عاملی امید) و توان برنامهریزی برای دست‌یابی به اهداف (مؤلفه مسیر امید) می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد با آموزش صبر از طریق مؤلفه‌های آن (متعالی‌شدن، شکیبایی، پذیرش، استقامت و درنگ)، می‌توان امید را در دانشجویان افزایش داد.
۶. کارآمدی مشاوره مبتنی بر آموزه‌های دینی بر کاهش تعارضات والد- نوجوان در دختران پایه دهم خمینی‌شهر / صفیه ملکی خوزانی، فاطمه جوادزاده
هدف از پژوهش حاضر، بررسی کارآمدی مشاوره مبتنی بر آموزه‌های دینی بر کاهش تعارضات والد- نوجوان در دختران پایه دهم خمینی‌شهر بود. این پژوهش شبه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری، دختران پایه دهم خمینی‌شهر بود که به روش نمونه‌گیری هدفمند، ۳۰ دانش‌آموز انتخاب شدند و والدین این دانش‌آموزان به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند، به طوری که هر گروه شامل ۱۵ زوج از والدین بود. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه تعارض والد- نوجوان پرینز استفاده شد که در مرحله قبل و بعد از برگزاری جلسات مشاوره، نوجوانان دختر پایه دهم آزمون را تکمیل کردند. بسته مشاوره والدین، با استفاده از آموزه‌های دینی و با تأکید بر نظرات دو نفر از متخصصان حوزه تربیت دینی تهیه شد. داده‌های پژوهش در سطح استنباطی تحلیل شد. آزمون فرضیه‌ها با روش تحلیل کوواریانس نشان داد که مشاوره مبتنی بر آموزه‌های دینی در رابطه والد- فرزند با والدین، بر کاهش تعارضات والد- نوجوان مؤثر است .
علاقه‌مندان می‌توانند برای دریافت اصل مقالات به سایت دو فصلنامه علمی ـ ترویجی "پژوه شنامه روان شناسی اسلامی" به نشانی اینترنتی psychology.riqh.ac.ir مراجعه کنند.
